(ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΓΟΝΕΙΣ)
« Μπράβο!», «Συγχαρητήρια!»
Λόγια που ακούγονται συνέχεια από τα στόματα των γονιών κάθε φορά που τα παιδιά τους επιτυγχάνουν κάποιο στόχο. Θέλουμε να ξέρουν τα παιδιά μας πόσο περήφανοι νιώθουμε γι αυτά. Και μας αρέσει να τα βλέπουμε να λάμπουν από ευχαρίστηση κάθε φορά που τα επαινούμε. Άλλωστε είναι τόσο όμορφο να αναγνωρίζονται οι επιτυχίες σου και μάλιστα από τους γονείς σου!
Όμως είναι ο έπαινος ο πιο κατάλληλος τρόπος για να ωθήσουμε τα παιδιά μας να επιδιώκουν το καλύτερο και να βελτιώνονται; Ή μήπως τα παιδιά χρειάζονται περισσότερο την ενθάρρυνσή μας παρά τον έπαινο; Και τελικά ποιες είναι οι διαφορές ανάμεσα στον έπαινο και την ενθάρρυνση και πώς επιδρά το καθένα στην ψυχολογία των παιδιών μας;
Η φράση «Μπράβο, πέτυχες! Πόσο περήφανη με έκανες!» είναι έπαινος.
Η φράση «Πρέπει να είσαι περήφανος που η δουλειά σου είχε αποτέλεσμα!» είναι ενθάρρυνση: Όχι εγώ, εσύ πρέπει να είσαι περήφανος γι αυτό που πέτυχες. Και να είσαι περήφανος όχι μόνο για το αποτέλεσμα, αλλά γιατί δούλεψες για να έχεις αυτό το αποτέλεσμα.
Πόσα θετικά μηνύματα δίνουμε στα παιδιά μας, απλώς διατυπώνοντας κάπως διαφορετικά τον έπαινό μας και μετατρέποντάς τον σε ενθαρρυντικά λόγια!
Έρευνες έχουν δείξει πως, όταν επαινούμε τα παιδιά μας, τείνουν να αναζητούν εξωτερικά κίνητρα βελτίωσης (βελτιώνομαι για να ακούσω το μπράβο, για να πάρω κάποιο αντάλλαγμα).
Ενώ όταν τα ενθαρρύνουμε, αναπτύσσουν εσωτερικά κίνητρα, προσπαθούν να γίνουν καλύτερα χωρίς να περιμένουν κάποιο αντάλλαγμα. Τους αρκεί η ικανοποίηση ότι τα κατάφεραν, ότι είναι δυνατά και ικανά να επιτυγχάνουν στόχους!
Η βασική διαφορά τους βρίσκεται στην εστίαση: Ο έπαινος εστιάζεται στο αποτέλεσμα, ενώ η ενθάρρυνση στην προσπάθεια, στη διαδικασία που οδήγησε στο αποτέλεσμα. Ο έπαινος εστιάζει τη σκέψη των παιδιών σε αυτό που κατάφεραν, ενώ η ενθάρρυνση στο πώς τα κατάφεραν, ώστε την επόμενη φορά που θα θέσουν κάποιο στόχο να προσπαθήσουν μεθοδικά για να τον πετύχουν. Από την άλλη πλευρά, αν επαινούμε μόνο το αποτέλεσμα, τα παιδιά μπορεί να κάνουν οτιδήποτε για να το πετύχουν, ακόμα και με ζαβολιές ή λέγοντας ψέματα!
Το πρόβλημα με τον έπαινο είναι ότι δημιουργεί εξάρτηση. Το παιδί νιώθει σημαντικό μόνο αν το επαινούν οι γονείς του, επιδιώκει να επιτυγχάνει στόχους κυρίως για να λάβει επιβράβευση από αυτούς. Δεν το ικανοποιούν τα επιτεύγματά του, αν αυτά δεν συνοδεύονται από έπαινο. Και καμιά φορά μπορεί να έχει την αίσθηση ότι οι γονείς του το εγκρίνουν, μόνο όταν επιτυγχάνει στόχους. Υποσυνείδητα μπορεί να ανησυχεί, όταν δεν τα καταφέρνει καλά σε κάτι. Σκέφτεται πως απογοήτευσε τους γονείς του… κι αφού τους απογοήτευσε, μήπως δεν το αγαπούν πια;
Κάτω από αυτό το πρίσμα η υπερβολική χρήση επαίνου μπορεί επίσης να δημιουργεί ανταγωνιστικές σχέσεις ανάμεσα στα αδέλφια, τα οποία ανταγωνίζονται ποιο θα επαινεθεί περισσότερο και θα είναι πιο αποδεκτό από τους γονείς…
Σίγουρα δεν είναι εύκολο για τον γονιό να μην επαινεί το παιδί του. Όλοι το κάνουμε. Απλώς, ας προσπαθήσουμε να συνοδεύουμε τους επαίνους μας με ενθαρρυντικές φράσεις:
Ας βάζουμε στο επίκεντρο το παιδί, χρησιμοποιώντας περισσότερο τη λέξη «εσύ». Αντί να πούμε «είμαι περήφανος για σένα», ας πούμε «Πόσο περήφανος πρέπει να νιώθεις!».
Ας εμπλουτίζουμε τον έπαινο με συγκεκριμένες παρατηρήσεις και ερωτήσεις που δείχνουν ότι ενδιαφερόμαστε για τον τρόπο που εργάστηκε. Για παράδειγμα αντί να πούμε μόνο «Τι ωραία ζωγραφιά!», μπορούμε να πούμε «Τι ωραία που ταίριαξες το πράσινο με το κίτρινο! Και τι ωραία χρώματα! Πώς σκέφτηκες και τα διάλεξες;».
Και βέβαια ας προσπαθήσουμε να δίνουμε έμφαση στο γεγονός ότι εργάστηκε για να τα καταφέρει. Όταν έχει καλούς βαθμούς, αντί να πούμε απλώς «Μπράβο», ας πούμε «Μα το είδα ότι διάβαζες πολύ αυτό το τρίμηνο. Δεν είναι τυχαίο που τα πήγες καλά».