(ΓΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥΣ)
Όλοι αισθανόμαστε όμορφα όταν μας επαινούν και νιώθουμε πως οι άλλοι μας εκτιμούν, ιδίως εκείνοι που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή μας, όπως οι γονείς και οι δάσκαλοί μας. Όμως ο πολύς έπαινος μπορεί να είναι βλαβερός, γιατί δημιουργεί εξάρτηση και ελλείμματα στην αυτοπεποίθηση των μαθητών, αναπτύσσει ανταγωνιστικές τάσεις μεταξύ τους, ενώ μπορεί να λειτουργεί και αποθαρρυντικά. Είναι καλύτερα λοιπόν οι εκπαιδευτικοί, αντί να επαινούμε, να ενθαρρύνουμε τους μαθητές μας και να τους ωθούμε στην προσπάθεια και την εργατικότητα.
- Ο μαθητής που επαινείται συχνά, μαθαίνει να νιώθει ικανοποιημένος μόνο όταν τον επαινούν. Ο έπαινος είναι η ανταμοιβή του για την προσπάθεια που κατέβαλε. Τα κίνητρά του είναι εξωτερικά.
Αντίθετα ο μαθητής που ενθαρρύνεται, είναι ικανοποιημένος με τον ίδιο του τον εαυτό, με αυτά που έχει καταφέρει. Νιώθει ηθική ικανοποίηση που πηγάζει από μέσα του, ανεξάρτητα από την ανταπόκριση του δασκάλου. Τα κίνητρά του είναι εσωτερικά, επομένως διαρκούν. Ο μαθητής αυτός δεν παύει να προσπαθεί και το σπουδαιότερο: Νιώθει ότι αξίζει ανεξάρτητα από τη γνώμη των άλλων για εκείνον και έτσι αποκτά αυτοπεποίθηση.
- Επίσης ο έπαινος δημιουργεί αντιζηλίες και αναπτύσσει ανταγωνιστικές τάσεις μεταξύ των μαθητών, αφού εστιάζεται στους μαθητές που «τα κατάφεραν».Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα που κατέθεσε μια νηπιαγωγός: Οι μικροί μαθητές της έκαναν μια εργασία. Ο πρώτος που τελείωσε της έδειξε την εργασία του κι εκείνη αυθόρμητα τον επαίνεσε λέγοντας: «Μπράβο, ωραία δουλειά!» Αμέσως τότε σηκώθηκαν 3-4 άλλοι μαθητές και την περιτριγύρισαν δείχνοντας τις δικές τους εργασίες και ρωτώντας αν της αρέσουν!
Αντίθετα με τον έπαινο η ενθάρρυνση εστιάζεται στα θετικά σημεία του κάθε μαθητή και δεν δημιουργεί ανταγωνιστικό κλίμα. Οι μαθητές επικεντρώνονται στην πρόοδό τους, θέτουν στόχους τους οποίους προσπαθούν να επιτύχουν και δεν αναλώνονται σε ανούσιες συγκρίσεις μεταξύ τους.
- Έχει παρατηρηθεί επίσης ότι οι μαθητές που επαινέθηκαν για την εξυπνάδα τους μετά από εργασίες που πήραν υψηλή βαθμολογία, αργότερα, είχαν την τάση να επιλέγουν στόχους χωρίς μεγάλες απαιτήσεις, από φόβο μήπως δεν τα καταφέρουν αυτή τη φορά! Από την άλλη τα παιδιά που ενθαρρύνονται για την προσπάθειά τους δεν διστάζουν να αναμετρηθούν με υψηλότερους στόχους.
Το ερώτημα που προκύπτει είναι: Πώς πρέπει να μιλώ στους μαθητές μου για να τους ενθαρρύνω, αντί να τους επαινώ;
Μια μικρή αλλαγή στον τρόπο που μιλάμε στα παιδιά, στη διατύπωση που επιλέγουμε είναι αρκετή για να καλλιεργήσει μια διαφορετική νοοτροπία στους μαθητές μας:
- Χρησιμοποιώντας περισσότερο τις λέξεις «Παρατήρησα, πρόσεξα» αντί για τη φράση «Μου αρέσει». Φυσικά τότε πρέπει να πούμε στον μαθητή μια συγκεκριμένη και αντικειμενική παρατήρηση, για παράδειγμα: «Το προηγούμενο κείμενό σου δεν είχε παραγράφους, τούτο όμως έχει» ή «Είδα ότι δούλεψες πολύ» ή «Βλέπω ότι έκανες καλύτερα γράμματα».
- Εντάσσοντας το «εσύ» στις παρατηρήσεις μας, ώστε να παρακινούμε τους μαθητές στην αυτοαξιολόγηση: «Πες μου πρώτα τη δική σου γνώμη για την εργασία σου» ή «Εσύ είσαι ευχαριστημένος με την εργασία σου;» ή «Πες μου πώς σκέφτηκες και το έλυσες».
Χρησιμοποιώντας το «εσύ» δίνουμε στον μαθητή το μήνυμα πως πρωταγωνιστής της μαθησιακής διαδικασίας είναι εκείνος: «Πρέπει να νιώθεις όμορφα που τα κατάφερες».
- Επιβραβεύοντας την εργατικότητα, την προσπάθεια, όχι το αποτέλεσμα. Για παράδειγμα «Φαίνεται η προσπάθειά σου, γι αυτό είχες καλό αποτέλεσμα» ή « Δούλεψες με συνέπεια και τα κατάφερες». Έτσι ο μαθητής μαθαίνει να αντλεί ευχαρίστηση από την επίτευξη των στόχων που θέτει.
- Και τι γίνεται αν χρησιμοποιήσω έπαινο; Σε όλους μας φαίνεται τόσο φυσικός ο έπαινος, δεν χρειάζεται λοιπόν να νιώσουμε άσχημα. Αρκεί να αιτιολογήσουμε τον έπαινό μας και να δείξουμε στα παιδιά τα θετικά σημεία της εργασίας τους, να ξέρουν τι έκαναν και είχαν αυτό το καλό αποτέλεσμα.
Διατυπώνοντας με αυτό τον τρόπο τις παρατηρήσεις μας σπρώχνουμε τα παιδιά σε μια υγιή νοοτροπία προόδου, η οποία θα διαμορφώσει προσωπικότητες με αυτοπεποίθηση, που δεν θα φοβούνται να θέτουν στόχους και να προσπαθούν με επιμονή να τους επιτύχουν.