Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα
Ο Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα ήταν σπουδαίος Ισπανός ποιητής, δραματουργός, μουσικός και ζωγράφος. Στα έργα του, με σκηνικό το αγαπημένο του ανδαλουσιάνικο τοπίο, υμνεί τον έρωτα, τη φύση, την ελευθερία, την αντίσταση ενάντια σε κάθε μορφής καταπίεση και τραγουδά τον θάνατο και την τραγική μοίρα των ανθρώπων.
« Ο κάμπος με τα λιόδεντρα
ανοίγει και κλείνει σαν βεντάλια.[…]
Τα λιόδεντρα είναι φορτωμένα με κραυγές»
Γεννήθηκε στις 5 Ιουνίου του 1898 στην Ανδαλουσία, στο Φουέντε Βακέρος της Γρανάδα, όπου και πέρασε τα παιδικά του χρόνια. Ο πατέρας του ήταν πλούσιος κτηματίας και η μητέρα του δασκάλα. Ο μικρός Φεντερίκο πήρε από τη μητέρα του το πάθος για τη μουσική. Ερωτεύτηκε το φλαμένγκο και αφού έμαθε κιθάρα, ήταν η ψυχή της παρέας.
Σύντομα η οικογένεια μετακόμισε στη Γρανάδα, όπου ο Φεντερίκο σπούδασε φιλολογία και νομικά. Σημαντική για αυτόν υπήρξε η γνωριμία του με τον σπουδαίο δάσκαλο της ισπανικής μουσικής Μανουέλ ντε Φάλλια, ο οποίος τον ενθάρρυνε να ενορχηστρώσει εκ νέου περίπου 300 λαϊκά τραγούδια. Ο Λόρκα θεωρούσε ως βάση των ποιητικών και πνευματικών του αναζητήσεων τη λαϊκή και τσιγγάνικη μουσική, και μάλιστα το Κάντε Χόντο, λαϊκό τραγούδι της Ανδαλουσίας, που τραγουδιέται από τσιγγάνους με συνοδεία κιθάρας. Δημιούργημά του, εκείνη την εποχή, ήταν το «Ποίημα Του Κάντε Χόντο». Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1922, οι δύο άντρες θα συνεργαστούν και στο Φεστιβάλ Λαϊκής Μουσικής, στη Γρανάδα.
Το 1919, εγκαταστάθηκε στη Μαδρίτη. Εκεί συνάντησε τον σπουδαίο ζωγράφο Σαλβαντόρ Νταλί, τον σκηνοθέτη Λουίς Μπουνιουέλ και τον ποιητή Ραφαέλ Αλμπέρτι.
Το 1924, ξεκίνησε να γράφει το «Ρομανθέρο Χιτάνο», 18 ποιήματα με αυστηρή μετρική μορφή, συχνή στην ισπανική ποίηση, στα οποία προσπαθεί να συλλάβει την ουσία της ανδαλουσιανής κουλτούρας. Την ίδια περίοδο έγραψε το θεατρικό έργο «Μαριάνα Πινέδα», που πρωτοπαρουσιάστηκε στη Βαρκελώνη, σε σκηνογραφία Σαλβαντόρ Νταλί.
Το 1928 εκδίδει μαζί με φίλους του από τη Γρανάδα το περιοδικό “El Gallo“.
Τα έτη 1929-1930, αναζήτησε νέες πηγές έμπνευσης και ταξίδεψε στις ΗΠΑ και στην Κούβα. Οι εμπειρίες του στις Ηνωμένες Πολιτείες αξιοποιήθηκαν στο ποίημα « Ένας Ποιητής Στη Νέα Υόρκη», στο οποίο αποδοκιμάζει την παντοδυναμία του χρήματος στον σύγχρονο πολιτισμό, μέσα από το βίωμα του οικονομικού κραχ και της μεγάλης ύφεσης.
«Η μάσκα θα χορέψει ανάμεσα σε στήλες αίματος και αριθμούς,
ανάμεσα σε καταιγίδες χρυσού και οιμωγές ανέργων
που θα σκούζουν, νύχτα ζοφερή, ανάμεσ’ απ’ τον χρόνο σου δίχως φώτα,
ω άγρια εσύ Βόρεια Αμερική! ω αδιάντροπη!»
Επέστρεψε στην Ισπανία το 1931. Η συγγραφή θεατρικών έργων αποτέλεσε την κύρια ενασχόλησή του την εποχή εκείνη. Μάλιστα σχημάτισε ένα περιοδεύον θέατρο με σπουδαστές, που ονόμασε «Μπαράκα». Για τρία χρόνια, ο θίασος περιόδευε στις πλατείες των χωριών. Οι Ισπανοί αγρότες γνώρισαν τον Θερβάντες και τον Καλντερόν και ο Λόρκα σκηνοθετούσε, έφτιαχνε σκηνικά, φρόντιζε τα ρούχα και ανέβαινε στη σκηνή όταν ήταν αναγκαίο, αφού πρώτα έβγαζε τη φόρμα του τεχνίτη….
Τα τρία τελευταία χρόνια της ζωής του ολοκλήρωσε τις κορυφαίες του δημιουργίες: «Το Σπίτι Της Μπερνάντα Άλμπα», «Ματωμένος Γάμος», «Γέρμα», «Θρήνος Για Τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας», τραγωδίες με θέμα τη κοινωνική καταπίεση κι έκδηλο το στοιχείο της ανθρώπινης τραγικότητας.
Το 1936 συνέταξε μια διακήρυξη συγγραφέων κατά του φασισμού και ξεκίνησε να γράφει μια σειρά θεατρικών σκηνών με μορφή επιθεώρησης, ωστόσο τον Ιούλιο της ίδιας χρονιάς, ξέσπασε ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος. Το ξέσπασμα του προβλημάτισε τον Λόρκα. Ο θάνατος κυριαρχεί στην ποίησή του. Τον παρουσιάζει σαν μαύρο καβαλάρη που κυνηγάει έναν τσιγγάνο, σύμβολο της ζωής και της ελευθερίας…
«Άλογο μαύρο, φεγγάρι ολόγιομο κι ελιές στο δισάκι μου
Αν και ξέρω τους δρόμους, ποτέ δεν θα φτάσω στην Κόρδοβα.[…]
Αχ, τι μακρύς δρόμος! Αχ, γενναίο μου άλογο!
Αχ, με περιμένει ο θάνατος προτού να φτάσω στην Κόρδοβα!»
Τα ξημερώματα της 19ης Αυγούστου του 1936, ήρθε το τέλος για τον κορυφαίο ποιητή. Εκτελέστηκε στο Βίθναρ της Ισπανίας από Φαλαγγίτες του Φράνκο που έθαψαν τη σορό του σε ομαδικό τάφο, μαζί με άλλα τρία άτομα που εκτέλεσαν εκείνη την αυγή. Κανείς δεν ξέρει ακόμη και σήμερα πού είναι ο τάφος του. Νόμιζαν ότι έτσι θα τον εξαφανίσουν και θα ξεχαστεί, αλλά όπως όλοι ξέρουμε: «ανδρών επιφανών πάσα γη τάφος».
Ντιέγκο Βελάσκεθ
Ο Ντιέγο Ροντρίγκεθ ντε Σίλβα Βελάθκεθ, όπως ήταν το πλήρες όνομά του, υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους της εποχής του μπαρόκ, ο οποίος ζωγράφισε αρχαίους θεούς και πρόσωπα της μυθολογίας σαν να ήταν άνθρωποι και απαθανάτισε αληθινούς ανθρώπους της εποχής του με ευαισθησία και ψυχογραφική ματιά.
Γεννήθηκε στη Σεβίλλη στις 5 Ιουνίου του 1599. Ο πατέρας του, Χουάν Ροντρίγκεθ ντε Σίλβα, ήταν ευγενούς πορτογαλικής καταγωγής και δικηγόρος στο επάγγελμα, ενώ η μητέρα του, Χερόνιμα Βελάθκεθ, ανήκε στην αριστοκρατία της Σεβίλλης. Η κλίση του στη ζωγραφική φάνηκε από μικρή ηλικία. Πριν γίνει δεκαοχτώ ετών, έγινε δεκτός στη συντεχνία ζωγράφων του Αγίου Λουκά. Επιχειρώντας τα πρώτα του καλλιτεχνικά βήματα, επιδόθηκε σε ένα είδος ρωπογραφίας, συνηθισμένο για την εποχή εκείνη, που ονομαζόταν bodegon. Το είδος αυτό απεικόνιζε συνήθως καθημερινές σκηνές, με επίκεντρο το φαγητό και το ποτό μίας παρέας ανθρώπων.
Ο δάσκαλός του τον παρότρυνε να στραφεί σε θρησκευτικά θέματα, ωστόσο στο επίκεντρο της καλλιτεχνικής του δραστηριότητας βρίσκονται οι προσωπογραφίες.
Στις αρχές του 1620, η φήμη του είχε αρχίσει να εδραιώνεται στη Σεβίλλη και το 1622 αποφάσισε να εγκατασταθεί στη Μαδρίτη, στη βασιλική αυλή του Φίλιππου Δ’. Ως ζωγράφος της αυλής παρέμεινε πιστός στην παράδοση του bodegon. Διακρίθηκε κυρίως ως δεξιοτέχνης προσωπογράφος. Mία προσωπογραφία του ίδιου του Φίλλιπου Δ’ του εξασφάλισε το προνόμιο του να είναι ο αποκλειστικός προσωπογράφος του βασιλιά.
Το 1629 τον βρίσκουμε στην Ιταλία να μελετά τα έργα του Ραφαήλ και του Μιχαήλ Άγγελου. Η επίδραση τους είναι ολοφάνερη στον παρακάτω πίνακά του Βελάσκεθ.
Μια δεκαετία μετά, η καλλιτεχνική πορεία του Βελάθκεθ απογειώνεται με χαρακτηριστικά δείγματα τους πίνακες «Η Αφροδίτη στον καθρέφτη της», «Οι υφάντρες» και «Ο μύθος της Αράχνης». Στον τελευταίο απεικονίζεται ο ανταγωνισμός μεταξύ της Παλλάδας Αθηνάς και της Αράχνης. Ο Βελάσκεθ μετέφερε ένα μυθολογικό θέμα στο επίπεδο μίας καθημερινής σκηνής.
Τέσσερα χρόνια πριν το θάνατό του, δημιουργεί το αριστούργημά του «Las Meninas», δηλαδή «Οι δεσποινίδες των τιμών».
Ο Ντιέγο Βελάθκεθ έφυγε από τη ζωή στις 6 Αυγούστου του 1660. Η ταφή του έγινε στην εκκλησία του Σαν Χουάν Μπαουτίστα, παρουσία ευγενών και αυλικών, ενώ οκτώ ημέρες αργότερα πέθανε και η σύζυγός του Χουάνα, την οποία έθαψαν δίπλα του.
Σχεδόν έναν αιώνα μετά το θάνατό του, αρκετά έργα του καταστράφηκαν ή υπέστησαν σοβαρές φθορές από πυρκαγιά που ξέσπασε το 1734 στα βασιλικά ανάκτορα της Μαδρίτης, ενώ το 1811 η εκκλησία και ο τάφος του καταστράφηκαν από τους Γάλλους.
Μπαρτολομέ Μουρίγιο
Ο Ισπανός ζωγράφος της εποχής του μπαρόκ Μπαρτολομέ Εστέμπαν Μουρίγιο έγινε γνωστός για τους πίνακές του με θρησκευτικό περιεχόμενο αλλά και για τις απεικονίσεις γυναικών και παιδιών, που αποτελούν καταγραφή της καθημερινότητας της εποχής του.
Ο Μπαρτολομέ Εστέμπαν Μουρίγιο γεννήθηκε το 1617 στη Σεβίλλη και ήταν το μικρότερο από τα 14 παιδιά της οικογένειας. Οι γονείς του απεβίωσαν όταν ο Μουρίγιο ήταν σε πολύ μικρή ηλικία με αποτέλεσμα την ανατροφή του να αναλάβουν ο θείος και η θεία του. Τα πρώτα του βήματα στην ζωγραφική τα έκανε έχοντας ως δάσκαλο τον Χουάν ντε Καστίγιο, ο οποίος τον μύησε στη ρεαλιστική ζωγραφική της Φλαμανδικής σχολής, ενώ εμφανείς είναι και οι επιδράσεις από το κοσμοπολίτικο περιβάλλον της Σεβίλλης.
Σε ηλικία 25 ετών ο Μουρίγιο επισκέφτηκε τη Μαδρίτη, όπου παρέμεινε επί τρία χρόνια. Πιθανότατα εκεί γνώρισε τη ζωγραφική του Βελάθκεθ από την οποία επηρεάστηκε.
Ήταν ο πρώτος Ισπανός ζωγράφος που απέκτησε πανευρωπαϊκή φήμη και μέχρι τον 19ο αιώνα ήταν ο μόνος του οποίου τα έργα ήταν ευρύτατα γνωστά έξω από τον ισπανόφωνο κόσμο. Πέθανε στη Σεβίλλη, στις 3 Απριλίου 1682, έχοντας μέχρι τότε πολλούς μαθητές και αμέτρητους θαυμαστές.
Πάμπλο Πικάσο
Θεμελιωτής του κινήματος του Κυβισμού,ο Πάμπλο Ρουίθ ι Πικάσο συγκαταλέγεται μεταξύ των σημαντικότερων ζωγράφων του 20ου αιώνα. Υπήρξε πολύπλευρη καλλιτεχνική προσωπικότητα με σημαντική συνεισφορά στη διαμόρφωση και εξέλιξη της μοντέρνας τέχνης.
Ήρθε στη ζωή στις 25 Οκτωβρίου του 1881 στην ανδαλουσιανή πόλη της Μάλαγα, στην Ισπανία. Γιος ζωγράφου, επέδειξε από παιδί μεγάλο πάθος και εξαιρετικό ταλέντο για τη ζωγραφική, δημιουργώντας ρεαλιστικά έργα κατά την παιδική και εφηβική του ηλικία.
Σπούδασε στην Βαρκελώνη στα τέλη του 19ου αιώνα, μια εποχή που αναπολούσε για όλη του τη ζωή με νοσταλγία. Σε ηλικία 16 ετών συνέχισε τις σπουδές του στη Μαδρίτη, στο ανώτατο Ίδρυμα Καλών Τεχνών της χώρας. Εκεί, ήρθε σε επαφή με το έργο των κορυφαίων ζωγράφων, όπως οι Francisco Goya, Diego Velasquez, Francisco Zurbarán και Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (El Greco). Μετά τις σπουδές στη Μαδρίτη, το 1900, ο νεαρός Pablo ταξίδεψε στο Παρίσι για πρώτη φορά.
Το 1901 ξεκίνησε η διάσημη «Μπλε Περίοδος» του Πικάσο. Τα έργα εκείνης της περιόδου είναι μελαγχολικά, σε μπλε, γαλάζιους και πράσινους τόνους. Επηρεασμένος από την αυτοκτονία ενός καλού του φίλου ζωγράφιζε κυρίως ζοφερές εικόνες.
Το 1905 συνάντησε τον Henri Matisse, με τον οποίο θα γίνονταν φίλοι και ανταγωνιστές για όλη τους τη ζωή. Στο Παρίσι ο Picasso έγινε μέλος ενός κύκλου διανοούμενων που περιλάμβανε τους André Breton, τον ποιητή Guillaume Apollinaire, τον συγγραφεά Alfred Jarry κ.α.
Το 1907, ο Πικάσο επηρεάστηκε από μια έκθεση για την αφρικανική τέχνη, που είχε διοργανωθεί στο Εθνογραφικό Μουσείο του Τροκαντερό. Τα έργα αυτής της περιόδου χαρακτηρίζονται από απλοποιημένα σχήματα και φιγούρες που θυμίζουν ξύλινα αφρικανικά ειδώλια. Συναντά τον αυτάδελφό του στην τέχνη Μπρακ, με τον οποίον θα είναι πλέον αχώριστοι. Την ίδια χρονιά δημιούργησε το πρώτο κυβιστικό του έργο, τις διάσημες σήμερα Δεσποινίδες της Αβινιόν (Les demoiselles d’Avignon).
Οι κριτικοί ονόμασαν την περίοδο αυτή της δουλειάς του ζωγράφου Μαύρη, βλέποντας σε αυτήν μοναχά τα στοιχεία της αφρικανικής τέχνης. Όμως στο σοκαριστικά καινοτόμο αυτό έργο αυτό συνυπάρχουν δεδομένα από την αρχαία και τη νεότερη εικαστική παράδοση, με στοιχεία από τον Σεζάν, την ιβηρική και την αφρικανική γλυπτική, ενώ παράλληλα τα επίπεδα κατακερματίζονται, αφού ο ζωγράφος τολμά να προχωρήσει σε ταυτόχρονη απόδοση περισσότερων της μιας όψεων. Το έργο Ψωμί και πιατέλα Φρούτων σε Τραπέζι, αποτελεί την έναρξη του αναλυτικού κυβισμού: Το αντικείμενο απεικονίζεται απ’ όλες τις πλευρές του οι οποίες παρουσιάζονται ως μικρές επιφάνειες, ενώ η παλέτα των χρωμάτων είναι πολύ περιορισμένη (γκρι, καφέ, πράσινο, μπλε σκούρο).
Το 1912 περνά στον συνθετικό κυβισμό: συνδυάζει τη ζωγραφική με την τεχνική του κολάζ και χρησιμοποιεί ζωηρά χρώματα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο πίνακας “Η κιθάρα”
Ο Πάμπλο Πικάσο πέθανε στις 8 Απριλίου του 1973. Ως παρακαταθήκη άφησε περίπου 20.000 αυτοτελή έργα του, κάθε μορφής.
Κορυφαία στιγμή της καλλιτεχνικής του δημιουργίας αποτελεί η «Γκουέρνικα», ένας πίνακας καταγγελίας για τα εγκλήματα κατά του λαού στον ισπανικό εμφύλιο.
“Στον διασημότερο πίνακα του Πικάσο, ο Ισπανός ζωγράφος μας περιγράφει μια τρομαχτικά οδυνηρή ιστορία. Το 1936, λίγο πριν το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αρχίζει ο πρόδρομός του, ο εμφύλιος πόλεμος της Ισπανίας. Ο φασίστας στρατηγός Φράνκο, με τη βοήθεια του Χίτλερ, προσπαθεί να καταπνίξει την Ισπανική Δημοκρατία και πράγματι το καταφέρνουν. Την πνίγουν στο αίμα. Τα αεροπλάνα του Χίτλερ βομβαρδίζουν αδιάκριτα τον άμαχο πληθυσμό. Ένα μικρό χωριό, την Γκουέρνικα. Κατά τον βομβαρδισμό του χωριού αυτού, σκοτώθηκαν περισσότερο παιδιά και γυναίκες, και μ’ αυτή την πράξη έχουμε την πρώτη δολοφονία παιδιών που γνώρισε ο νεότερος πολιτισμένος κόσμος. Και αυτή έδειξε με σαφήνεια και με απόλυτη καθαρότητα το πρόσωπο της φασιστικής θύελλας που επερχόταν.
Οι συμβολισμοί του πίνακα είναι πολλοί.
Ο ανθρωπόμορφος ταύρος στέκει πάνω από την φιγούρα της μάνας που κρατάει στα χέρια της το νεκρό παιδί της. Ο ταύρος συμβολίζει τον φασισμό και η μητέρα την ανθρωπότητα που πενθεί για την δημοκρατία. Έχει το στόμα της ανοιχτό και μοιάζει να κραυγάζει, γεμάτη πόνο και απόγνωση.
Ο νεκρός πολεμιστής έχει τα χέρια του ανοικτά έτσι ώστε η εικόνα να παραπέμπει στη σταύρωση.
Το άλογο συμβολίζει το λαό, που λαβωμένο φωνάζει απεγνωσμένα για βοήθεια.
Στο κέντρο του πίνακα δεσπόζει μια πυραμίδα με μια λάμπα. Είναι το φως του πολιτισμού και η γυναίκα που υψώνει την λάμπα του πετρελαίου συμβολίζει την ελεύθερη σκέψη.
Όλες οι μορφές είναι παραμορφωμένες. Έντονη εικόνα που δείχνει τον πανικό και τον αποπροσανατολισμό των ανθρώπων. Πολλοί αντικρίζοντας τον πίνακα νιώθουν δέος, άλλοι αμηχανία ή ακόμα και αποστροφή. Είναι η φρίκη του φασισμού που την προκαλεί και η ίδια η απόγνωση…”
Ειρήνη Δρίβα tetragwno.gr