Ζώντας 7 ημέρες [σ]τη Σεβίλλη

Είναι δυο μέρες που γυρίσαμε από το ταξίδι στη Σεβίλλη. Erasmus+, κινητικότητα ΚΑ1, επιμόρφωση εκπαιδευτικού προσωπικού. Ένα χρόνο μετά την αίτηση, εφτά μήνες μετά την ανάληψη της δράσης από το σχολείο. Πλούσια εμπειρία από κάθε άποψη, σε άλλο σημείο αυτού του blog, οι λεπτομέρειες του σεμιναρίου που παρακολουθήσαμε και μια προσέγγιση της διαδικασίας της κινητικότητας.

Ομολογουμένως, τείνει να κυριαρχεί μετά από κάθε ταξίδι, η ιδέα του ίδιου του ταξιδιού. Ο τόπος που γνώρισες, οι άνθρωποι που συναναστράφηκες, τα μνημεία που περιδιάβηκες με τον οδηγό στο χέρι, γεύσεις, ήχοι, το βράδυ στο ξενοδοχείο όταν έβαζες σε μια κάποια τάξη τους «θησαυρούς» της μέρας, κάρτες, χαρτοπετσέτες, φυλλάδια, λίγα από αυτά τα πολύτιμα που κυκλοφορούν στην πόλη και αντανακλούν τη ζωή και το χαρακτήρα της, αναμνήσεις της πολυχρωμίας που έζησες…. Αναμνήσεις εδώ του ταξιδιού, μέρα μέρα. Στους συνδέσμους περισσότερο υλικό για αξιοσημείωτα, όσα η προσοχή, η διάθεση, το επιμορφωτικό κομμάτι του ταξιδιού, καθόρισαν.

Κυριακή 26 Ιανουαρίου, 2020

Από το αεροδρόμιο μας παραλαμβάνει η Inma, οργανωτική υπεύθυνη του σεμιναρίου. Μπαίνοντας στην πόλη, ο ήλιος δύει κόκκινος, δεν έχουμε καταλάβει ακόμη πού βρισκόμαστε, το αυτοκίνητο σχεδόν ξύνεται μέσα στα στενά δρομάκια, δεν το φαντάζεσαι ότι κινούνται εδώ μέσα. Σταματάμε σ’ ένα σημείο κεντρικό, έχει αρχίσει η εσπερινή-νυχτερινή έξοδος, στο βάθος ενός ελάχιστου δρομάκου, το ξενοδοχείο. Convento La Gloria, παλιό γυναικείο μοναστήρι του 15^ου αιώνα που προετοίμαζε μοναχές για τη διάδοση της χριστιανικής θρησκείας στο Νέο Κόσμο.

Στέγασε στη συνέχεια το πρώτο Ταχυδρομικό κατάστημα της πόλης, έπειτα, για 150 χρόνια, το αριστοκρατικό κολλέγιο “San Antonio de Padua”, και τέλος ένα ζαχαροπλαστείο με το όνομα La Gloria, για άλλα 125 χρόνια. Από τη δεκαετία του ’70 μετατρέπεται σε ξενοδοχείο με εντυπωσιακό εστιατόριο και αίθουσα για παραστάσεις flamenco.

Με τρεις εσωτερικές αυλές , πλακάκια παντού και συλλεκτικά έπιπλα και αντικείμενα, αποδείχτηκε φιλόξενο, ήσυχο και ζεστό.

Πρώτη βόλτα στην πόλη, ο τεράστιος γοτθικός ναός και το καμπαναριό-παλιός μιναρές Giralda είναι το πολιτιστικό και τουριστικό κέντρο της πόλης. Το ξενοδοχείο είναι πολύ κοντά  κι αυτό μας ανακουφίζει οριστικά! Κάνουμε το γύρο του κτιρίου, στην πίσω πλευρά η Plaza del Triunfo με το Αρχείο των Ινδιών στη μία πλευρά της. Το κτίριο στεγάζει μια πολύτιμη συλλογή αρχειακών εγγράφων και χαρτών που αποτυπώνουν την ιστορία της Ισπανικής Αυτοκρατορίας στην Αμερική και στις Φιλιππίνες, αποκαλύπτοντας τη δραστηριότητα των πρώτων εξερευνήσεων των νέων χωρών. Σχολιάζουμε τον πλούτο που συγκεντρώθηκε εδώ από τις αποικίες και τον τρόπο που παλάτι και εκκλησία πρόβαλλαν τη δύναμή τους κυριαρχώντας στο δημόσιο χώρο.

Καταλήγουμε από οφιοειδείς και μαιανδρικούς δρομάκους σε παραδοσιακό «ταπάδικο», τα περίφημα tapas bar της Ισπανίας. Τα βρίσκεις σε κάθε πόλη, σε κάθε χωριό, με κάθε διακόσμηση, για κάθε πορτοφόλι, πολλά από αυτά γηραιότερα του αιώνα! Η ιστορία λέει ότι στα παλιά τα χρόνια, όταν οι άντρες κάθονταν να πιουν το κρασάκι τους, σκέπαζαν το ποτήρι τους με μια λεπτή φέτα ψωμί για να προστατεύεται το περιεχόμενο. Σιγά σιγά στο ψωμί άρχισε να μπαίνει τυρί, αλλαντικά και όλο αυτό εξελίχθηκε για να φτάσει στη σημερινή του μορφή: πιάτα μεγάλης ποικιλίας, κρέας, ψάρι, λαχανικά, όσπρια ή ψημένες φέτες ψωμιού με το κάτιτις τους! Κάποια κοινά σ’ όλη τη χώρα, άλλα πιο τοπικά, ταπεινές ελιές, jamon, μικρά κομμάτια μοσχαρίσιου φιλέτου, μπακαλιάρος, τυρί, πατατοσαλάτα και σαλάτα χταποδιού, οικεία τα υλικά και η όψη των πιάτων.

Οι Ισπανοί έτσι κυρίως κάνουν την έξοδό τους: ένα δυο πιατάκια-tapas κι ένα ποτήρι κρασί ή μπύρα πριν το μεσημεριανό φαγητό και την απαραίτητη siesta –πολλά καταστήματα κλείνουν το μεσημέρι, μια συνήθεια ιερή που ο τουρισμός δεν καταφέρνει να …αντιμετωπίσει. Ή για βραδινή έξοδο, όρθιοι στο μπαρ, πολυλογάδες και χειρονομούντες, είναι ζωηρή η ατμόσφαιρα στα tapas bar της Ισπανίας κι η Σεβίλλη έχει μερικά από τα καλύτερα!

Πολύ κουρασμένες για να σταθούμε όρθιες, αυτό το πρώτο βράδυ, καταλήγουμε στη bodega Antonio Romero, σε τραπέζι, όλα τα tapas bars έχουν κάποια τραπέζια για κανονικό φαγητό.

Τρώμε καλά, καταφέρνουμε όμως να παραγγείλουμε –από λάθος κι εξαιτίας ενός απρόθυμου να μιλήσει αγγλικά μεσόκοπου σερβιτόρου- χοιρινά ποδαράκια που αποδεικνύονται μόνο με το ζελέ, φτιαγμένα με κρεμμυδάκια και ντομάτα. Θυμάμαι τη μητέρα μου που έφτιαχνε ποδαράκια και πατσά γιαχνί, με τον ίδιο τρόπο, αηδιαστικό πιάτο για μας τα παιδιά, εξαιρετικός κρασομεζές για τους μεγάλους! Λαϊκά πιάτα, με αξιοποίηση κάθε κομματιού των -σπάνιων στη διατροφή των μεσαίων και χαμηλών στρωμάτων- ζώων, κοινή παράδοση στη Μεσόγειο, στο Νότο της Ευρώπης…

Τέλος πρώτης μέρας, αυτής του ταξιδιού. Η πόλη μαζεύεται σιγά σιγά, τα περισσότερα μαγαζιά κλείνουν γύρω στις 12μιση. Στο ξενοδοχείο, ταχτοποιούμαστε πια για την αυριανή πρώτη μέρα του σεμιναρίου.

ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ

• Τα patios του ξενοδοχείου, χαρακτηριστικά του μαυριτανικού νότου της Ισπανίας: το φώς μπαίνει από ψηλά, το κτίριο αερίζεται και δροσίζεται. Γλάστρες τοποθετούνται συμμετρικά, τα φυτά δημιουργούν επίπεδα, κρέμονται, αντικρύζονται, η ατμόσφαιρα ολοκληρώνεται συχνά μ’ ένα στοιχείο νερού. Στους τοίχους πλακάκια, στο πάτωμα φυσικό cotto που μαζί με το τούβλο, δίνει το ωραίο πορτοκαλί χρώμα στα κτίρια. Μεγάλη απόσταση από το γκρι του τσιμέντου…
• Σ’ όλη τη χώρα, η υπηρεσία καθαριότητας δουλεύει βράδυ. Οι κάδοι βρίσκονται μέσα στα κτίρια, τραβιούνται σε κεντρικά σημεία–με χαρακτηριστικό θόρυβο πάνω στα πλακόστρωτα- αδειάζονται κατά τη διάρκεια της νύχτας και απομακρύνονται πάλι το πρωί. Όλη τη νύχτα, μικρά και μεγαλύτερα πλυστικά οχήματα, γυρίζουν μέσα στην πόλη και το πρωί την παραδίδουν πλυμένη και συγυρισμένη!…

Δευτέρα 27/1

Η πόλη είναι βυθισμένη στην ομίχλη. 8 το πρωί δεν έχει ακόμη ξημερώσει, όμως έχει αρχίσει η κίνηση, λίγα καφέ ανοιχτά, η μυρωδιά του καφέ δυνατή, αραβικό κατάλοιπο κι αυτό;

Βγαίνουμε στο ποτάμι, απέναντι από τη στάση μας τοπόσημο ο Torre del Oro, δωδεκάγωνος στρατιωτικός πύργος, φτιαγμένος πάνω στον Guadalquivir για τον έλεγχο του εμπορίου τα χρόνια της ακμής.

Ο «Χρυσός Πύργος», κατά μία ερμηνεία λόγω της αντανάκλασής του στο νερό –τα υλικά κατασκευής του, κονίαμα, ασβεστόλιθος και συμπιεσμένο άχυρο, «χρυσίζουν»- κατ’ άλλους, εξαιτίας της κάποτε εσωτερικής του επένδυσης με επίχρυσα πλακάκια, κατ’ άλλους, απλώς επειδή εδώ έφταναν τα πλοία με τον χρυσό των αποικιών. Αναφέρεται ένας δίδυμός του πύργος στην απέναντι όχθη, ενώ μια αλυσίδα ανάμεσά τους εμπόδιζε τα πλοία ν’ ανέβουν το ποτάμι. Παρεκκλήσι, φυλακή, αποθήκη μπαρουτιού και γραφεία, σήμερα στεγάζει το ναυτικό μουσείο και ορίζει τους περιπάτους, είτε προς το ιστορικό κέντρο είτε αριστερά και δεξιά του, στην όχθη του ποταμού.

Λεωφορείο γραμμή 3 για την Calle Astronomia, πύργος Νο. 3, 10^ος όροφος, ο χώρος του φορέα I-Develop για τα σεμινάρια.

Το γύρω τοπίο βιομηχανικό, οι ιστορικές πόλεις της Ευρώπης απλώνονται ομόκεντρα γύρω από το εντυπωσιακό –μικρότερο ή μεγαλύτερο- ιστορικό κέντρο τους, παραδομένο σήμερα στον τουρισμό και το Airbnb… Είναι αυτό που κυρίως επισκεπτόμαστε στα σύντομα ταξίδια μας. Στον γύρω κύκλο, η επέκταση της πόλης με ρυμοτομημένους δρόμους, λίγα καταστήματα και τεράστια, ομοιόμορφα blogs κατοικιών, που μοιάζουν με τις δικές μας εργατικές, μόνο, χωρίς α μπαλκόνια του ελληνικού αστικού τοπίου. Μόνο παράθυρα… Λιγοστά γκράφιτι και λιγοστός ο κόσμος στο δρόμο, υποθέτω, φεύγουν με πιο πρωινά λεωφορεία για τις δουλειές τους, στο κέντρο ή ακόμη πιο έξω, εδώ που θα είμαστε κι εμείς, ακόμη πιο καινούργιες γειτονιές με υψηλά κτίρια γραφείων και εταιρειών, μισή ώρα από το κέντρο, σύγχρονες κατασκευές, μεγάλες αποθήκες, η εξέλιξη της πόλης.

Μετά την πρώτη συνάντηση με την ομάδα και με διάθεση θετική, ξαναπερνάμε στο φως της μέρας από τα χθεσινοβραδινά μέρη και τραβάμε για την μεσαιωνική εβραϊκή συνοικία της Santa Cruz. Νυχτώνει μετά τις 7 και θα ’χουμε χρόνο για περιδιάβαση. Μεγάλα γκρουπ, πολλοί Γιαπωνέζοι, με hi tech εξοπλισμό και –ακατανόητη για μας- πολύ βιαστική συμπεριφορά, πολλοί Ισπανοί, επίσης, από άλλες περιοχές, Έλληνες δεν συναντάμε. Περνάμε έξω από τους κήπους του Μουρίλλιο, μέσα τους κρύβεται ένα άγαλμα του Don Juan, του Απατεώνα της Σεβίλλης, γυναικοκατακτητή και ασύδοτου άνδρα, αμετανόητου μέσα στη χειμωνιάτικη ατμόσφαιρα των κήπων. Τοιχοποιίες από τούβλα σε σχέδιο ψαροκόκκαλο, οι στενοί δρόμοι ανοίγουν σε μικρές πλατείες, συντριβάνια και περιποιημένα πολύ ψηλά δέντρα. Κυριαρχεί ο φίκος, που γίνεται εδώ τεράστιος, τα δέντρα απλώνουν εναέριες ρίζες που οι κηπουροί της πόλης ντύνουν με λινάτσες για να κρατούν την υγρασία. Αληθινά γλυπτά δημιουργούνται από αυτές τις διαπλεκόμενες ρίζες, οι άνθρωποι εδώ αγαπούν πολύ τα πάρκα και τα δέντρα τους, δεκάδες κηποτέχνες δουλεύουν καθημερινά για ένα ωραίο αποτέλεσμα. Μ’ εντυπωσίασαν!

Η Santa Cruz είναι ανεξάντλητη. Δεν γίνεται να την περπατήσεις με το χάρτη ή το GPS. Η περιπλάνηση στους στενούς δρόμους της είναι η πραγματική εμπειρία, αφήνοντας τον εαυτό σου να χαθεί. Γλαστράκια με γεράνια κρεμασμένα σε σειρές στους τοίχους. Μπαλκόνια με εξωτερικές ξύλινες περσίδες ή ψάθινα χαλιά που καλύπτουν πατζούρια (από μέσα!) και τζάμια (απ’ έξω!), προφυλάσσοντας από την υπερβολική, το καλοκαίρι, ζέστη του Νότου.

Το εβραϊκό στοιχείο στη Σεβίλλη και την Ανδαλουσία
Sepharad είναι το όνομα της Ισπανίας στα εβραϊκά, Σεφαρδίτες είναι οι Εβραίοι που έφτασαν και στην Ελλάδα στα τέλη του 15^ου αιώνα, μετά το τέλος της Ανακατάκτησης της χώρας από τους Χριστιανούς Βασιλείς και εγκαταστάθηκαν στην τότε Οθωμανική Αυτοκρατορία, κυρίως στη Θεσσαλονίκη, τονώνοντας τον ντόπιο εβραϊκό πληθυσμό και μεταφέροντας τις πλούσιες παραδόσεις τους αλλά και τις γνώσεις τους για το εμπόριο.
Πολλούς αιώνες πριν, η Σεβίλλη είχε τη μεγαλύτερη εβραϊκή κοινότητα στην Ισπανία, με 33 συναγωγές και πλήθος Εβραίων τραπεζιτών, γιατρών, δικηγόρων, επιστημόνων, εμπόρων. Η συνοικία τους ήταν μια περιτοιχισμένη περιοχή που ταυτιζόταν λίγο πολύ με τη σημερινή Santa Cruz ως τα τείχη του Alcazar. Με παρουσία από τον 6^ο π. Χ. αιώνα στη χώρα, οι Σεφαρδίτες μιλούσαν τη Ladino και στο πέρασμα του χρόνου, υπέφεραν από τους Βησιγότθους, έζησαν μια μεγάλη περίοδο ειρήνης με τους Μαυριτανούς και τους Χριστιανούς και άκμασαν, έχοντας πολύ υψηλότερο μορφωτικό επίπεδο σε σχέση με άλλες ισπανικές κοινότητες. Σε άλλες εποχές κατέφυγαν στο Βορρά  για να αποφύγουν τους συντηρητικούς Αλμοάδες, καθώς τραβούσαν πάνω τους το μίσος, εξαιτίας των τραπεζικών και επιχειρηματικών τους δραστηριοτήτων, ενώ ο αντισημιτισμός οδηγούσε σε προκαταλήψεις ότι μεταφέρουν αρρώστιες, είναι μολυσμένοι και «δολοφόνοι του θεού». Το 1391, η εβραϊκή συνοικία της Σεβίλλης πήρε φωτιά και οι κάτοικοί της αναζήτησαν καταφύγιο στους Μαυριτανούς της Γρανάδα ή βαπτίστηκαν Χριστιανοί, έγιναν conversos, μεταστράφηκαν, ενώ υπέφεραν από συνεχείς ελέγχους, μήπως ασκούν μυστικά τη λατρεία τους. Η Ιερά Εξέταση στοχοποίησε τους Εβραίους και τελικά τους έδιωξε από την πόλη το 1483 και απ’ όλη την Ισπανία το 1492. Οι μισοί από τους 300.000 της χώρας έφυγαν, πολλοί  προς την Πορτογαλία, άλλοι έμειναν, κρυμμένοι. Μερικοί πήραν μαζί τους το κλειδί του σπιτιού τους και λέγεται ότι υπάρχουν ακόμη άτομα στην πόλη που έχουν κληρονομήσει αυτό το κλειδί, γενιά γενιά. Όσοι έμειναν, σιγά σιγά αφομοιώθηκαν με τον χριστιανικό πληθυσμό, ενώ ισπανικά επώνυμα με κατάληξη –ez, την οποία πρόσθεσαν όταν αλλαξοπίστησαν, απηχούν την εβραϊκή καταγωγή τους.
Η σεφαρδίτικη παράδοση, ταξιδεύοντας στον κόσμο, παραμένει ζωντανή στο Μαρόκο, την Τουρκία, το Ισραήλ, με την Ελλάδα να την ανακαλύπτει μέσα από την έξοχη φωνή της Σαβίνας Γιαννάτου και του μουσικού σχήματος Primavera en Salonico που μας τραγούδησε για αηδόνια και πριγκίπισσες, αγαπημένους και τιμωρίες από τα παλιά χρόνια…

Μυρωδιά από βαριά αρώματα και ήχος νερού από τα αραβικά λουτρά στην Calle Aire.

Στάση για ένα ποτήρι κρασί και tapas στο Las Teresas, στην ίδια θέση από το 1870! Στον τοίχο, ανάμεσα σε παλιές φωτογραφίες κι ετερόκλητα αντικείμενα, παλιά, αποσυρμένα τώρα, μαχαίρια για το περίφημο jamon iberico, γευστικό ορόσημο ολόκληρης της Ιβηρικής! Εξαίσιες λεπτοκομμένες φέτες από πόδι μαύρου ιβηρικού χοίρου, πάνω σε φρυγανισμένο ψωμί, με λίγη ντομάτα, μια ολόκληρη τελετουργία: από την αποξήρανση για 2-4 χρόνια σε ορεινές περιοχές με ξηρό κλίμα, ως την τοποθέτηση πάνω σε ειδικό εργαλείο για την κοπή, τη σειρά από χοιρομέρια που κρέμεται πάνω από τον πάγκο σε κάθε bodega, café, bar που σέβεται τον εαυτό του, τα μαχαίρια, ο ειδικός στο κόψιμο σε κάθε μαγαζί, το τσιμπολόγημα με το χέρι!

Στρίβοντας, χάνοντας-βρίσκοντας το δρόμο, βγαίνουμε σε πιο εμπορικό κομμάτι γύρω από την παλιά εκκλησία του San Salvador.

Ο μπαρόκ ναός, στη θέση του τζαμιού Ιμπν Ανταμπάς, σε λειτουργία από το 1340, είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος στην πόλη μετά τον Καθεδρικό. Είναι ανοιχτός και δωρεάν και περνάμε λίγη ώρα, χαζεύοντας το περίτεχνο τέμπλο, τα αγάλματα της Παναγίας ντυμένα με φορεσιές από πολύτιμα υφάσματα, ασημένιες και χρυσές κλωστές, ημιπολύτιμους λίθους, φαντάζομαι, μπορεί να μελετήσει κανείς δεξιοδικά τη μόδα της εποχής που κατασκευάστηκαν…. Κάποιος ανάβει με μακρύ κοντάρι τα κεριά στα σημεία προσευχής. Ένας δραστήριος ιερέας μιλάει με πιστούς, δίνει και σε μας πληροφορίες. Είναι η ώρα του εσπερινού. Δίπλα στο ναό, ό,τι έχει απομείνει από το παλιό τζαμί του 9^ου αιώνα, μαζί με ρωμαϊκά κατάλοιπα και ίχνη του περάσματος των Βησιγότθων από την περιοχή.  Μπροστά, μια ζωντανή πλατεία με πολλή νεολαία, αυτή την ώρα που τα εμπορικά είναι ανοιχτά.

Λεπτομέρειες…

Στάση για churros βουτηγμένα σε σοκολάτα, άλλη τέχνη αυτή, σ’ ένα θαυμάσιο μαγαζί, El Bar Comercio, στην Calle Lineros, με τη γοητεία των 100 και πλέον χρόνων του και τη σκόνη αφημένη πάνω σε κάποια από τα παλαιότερα μπουκάλια του!

Στο μεταξύ, έχουμε περάσει από σούπερ μάρκετ, συγκρίνοντας φυσικά και σχολιάζοντας προϊόντα και τιμές, από το La Despensa de Palacio, ένα εξαιρετικό ζαχαροπλαστείο, που έχει και μουσείο σοκολάτας, όπως αποδεικνύεται, κι από το Senovilla, ένα ιδιαίτερο κατάστημα με χειροποίητα παπούτσια για flamenco. Αριστουργήματα!… Αργά το βράδυ και τις επόμενες μέρες, θα μετανιώνω που δεν παρήγγειλα ένα αυθεντικό ζευγάρι σεβιγιάνικα zapatos! Por la calle, όπως λένε, για το δρόμο, όχι με μέταλλο, μπροστά και στο τακούνι που είναι για τον χορό, εκείνα είναι ένα μουσικό όργανο από μόνα τους!

Επιστροφή νωρίς απόψε, μ’ ένα σάντουιτς στο χέρι, ένα bocadillo de jamón, φυσικά, από το Capricho Diario, κατάστημα delicatessen, όχι όμως ακριβό. Μπορεί κανείς να φάει οικονομικά στη Σεβίλλη κι αυτό προκαλεί σκέψεις και συγκρίσεις με τα καθ’ ημάς, περισσότερο όμως, μας κάνει εντύπωση η προώθηση των τοπικών προϊόντων σε άφθονη ποικιλία, καλή ποιότητα και ωραίο «στήσιμο»…

Τρίτη 28/1

Μετά το σεμινάριο, γευματίζουμε με τις συναδέλφους από το σεμινάριο, έχουμε γνωριστεί ήδη μέσα από την ανταλλαγή εμπειρίας των προηγούμενων ημερών και δραστηριότητες που ευνοούν την ανάπτυξη οικείου κλίματος. Μαθαίνουμε ότι καθόμαστε σ’ ένα πολύ «φρέσκο» tapas bar, μόλις δύο ημερών που το άνοιξε μια ομάδα πολύ νέων παιδιών, με δημιουργική διάθεση και φαντασία. Ένα μικρό λουλούδι που στολίζει το ένα πιάτο, ένας απροσδόκητος συνδυασμός boquerones, παστού γαύρου, δηλαδή, ναι, ακριβώς σαν τον δικό μας, με αβοκάντο και ρόδι, πληγούρι με μυρωδικά αποκαλύπτουν νέες γεύσεις, στη συνέχεια της μακράς και πολυπολιτισμικής γαστρονομικής παράδοσης στην Ισπανία! Περπατάμε όλη την Avenida de la Constitución, τη μεγάλη λεωφόρο Συντάγματος, που την διατρέχει μια γραμμή τραμ και ποδηλατόδρομος, από το 2007 όταν πεζοδρομήθηκε για να προστατευτεί ο Καθεδρικός ναός-η μια πλευρά του ορίζεται από τη λεωφόρο.

Με την αρχή της στην Puerta de Jerez που βρισκόταν στη Ν.Α. πλευρά των μεσαιωνικών τειχών και το τέλος της στην Plaza Nueva όπου και το Δημαρχείο της πόλης, η Avenida –όπως διαβάζω- φιλοξένησε στο μακρινό παρελθόν, από τον 14^ο ως τον 16^ο αιώνα, αργυροχόους, βιβλιοδέτες και ράφτες, ενώ μετά την ανακάλυψη της Αμερικής και την ανάδειξη της Σεβίλλης ως αποκλειστικού λιμανιού για το εμπόριο με τις Νέες Χώρες, αναδείχτηκε σε σημαντική οδό εμπορίου, αποτελώντας ως σήμερα το βασικό άξονα της πόλης. Η Plaza Nueva στο πάνω άκρο της εμφανίζεται στους χάρτες της πόλης πρώτη φορά το 1872 για να αποτελέσει το χώρο όπου βρίσκεται η κεντρική είσοδος στο αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής Δημαρχείο.

Η πλατεία κοσμείται με ωραίο βοτσαλωτό και τον ανδριάντα του αγιοποιημένου βασιλιά Φερδινάνδου Γ’ της Καστίλλης , ενός από τους κορυφαίους της Ισπανίας που ένωσε τα στέμματα των περιοχών Καστίλλη και Λεόν και έγινε γνωστός για τις κατακτήσεις του στην Reconquista, την διαδικασία Ανακατάκτησης, δηλαδή, των  μουσουλμανικών εδαφών της ιβηρικής χερσονήσου από τα χριστιανικά βασίλεια του βορρά. 

Το απόγευμα αφιερώνεται στη γνωριμία με το εμπορικό κομμάτι της πόλης, στους δρόμους γύρω από την κεντρική Calle Sierpes και την παράλληλή της Calle Tetuán/Velázquez. Οι πεζοδρομημένοι, στενοί δρόμοι –νομίζεις ότι είναι σκεπαστοί- προσφέρουν μεγάλη ποικιλία αγαθών, εξυπηρετώντας ντόπιους και επισκέπτες.

Κυριαρχούν τα καταστήματα υποδημάτων –είναι γνωστή η ποιότητα της ισπανικής παραγωγής-  ενώ θα βρει κανείς εδώ, από τις γνωστές αλυσίδες καταστημάτων ως μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις και μοντέρνες boutique. Είναι περίοδος εκπτώσεων και πολλά καταστήματα έχουν περάσει σε «δεύτερες εκπτώσεις» , όπως δηλώνουν, με μεγαλύτερη μείωση των τιμών. 6-9 το απόγευμα, η κίνηση είναι μεγάλη εδώ, μια εικόνα ευφορίας της πόλης και ανθηρής οικονομικής κατάστασης, που βέβαια ενισχύουν οι τουρίστες…

Δε λείπουν, φυσικά, μέρη για ένα αναψυκτικό ή καφέ και στεκόμαστε στο Ochoa, confiteria από το 1910, με πληθώρα γλυκών αλλά και πιάτων παραδοσιακής ανδαλουσιάνικης κουζίνας,όπως και 28 διαφορετικά είδη παγωτού, όλα δικής τους παρασκευής. Ιδιαίτερη γεύση το tinto de verano, μια απλή εκδοχή της sangria, που φτιάχνεται με κόκκινο κρασί, πολύ πάγο, λεμονάδα ή πορτοκαλάδα και σόδα και σερβίρεται σε ψηλό ποτήρι, μάλλον ως αναψυκτικό. Ευχάριστο και δροσερό, ο καιρός είναι πολύ καλός, ανοιξιάτικος, θα έλεγες, και το περπάτημα φέρνει δίψα!

Η βόλτα μας περνάει από τη Σχολή Καλών Τεχνών. Εδώ σπουδάζει η ηρωίδα του Gaarder Jostein στο βιβλίο «Το κορίτσι με τα πορτοκάλια», ένα σύγχρονο παραμύθι για την αγάπη, με φιλοσοφική διάσταση, αγαπημένο πολλών εφήβων -και δεν είναι λίγοι/ες εκείνοι/ες που υπόσχονται στον εαυτό τους μια επίσκεψη στην όμορφη πόλη όταν μεγαλώσουν!

Λίγο μετά, ο δρόμος αποκαλύπτει μια έκπληξη, μια φουτουριστική κατασκευή του 2011 που, όπως αναφέρει ο Οργανισμός Τουρισμού, προκαλεί μεγαλύτερο ενδιαφέρον στους τουρίστες κι από τον καθεδρικό ναό της πόλης, που είναι και μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς! Το El Metropol Parasol, η μητροπολιτική …ομπρέλα για τον ήλιο, δηλαδή, έργο γνωστό ως «Las setas» – Τα Μανιτάρια, ξεπροβάλλει απρόσμενα μέσα  στον κλασικισμό των ιστορικών περιοχών και μνημείων, πάνω από την Plaza de la Encarnación.

Για άλλους ένα βήμα προς τον εκσχυγχρονισμό της πρωτεύουσας της Ανδαλουσίας, για άλλους, μια αγχωτική κατασκευή, στριμωγμένη ανάμεσα σε κτίρια δυσανάλογα μικρά  για το μέγεθός του, είναι γεγονός ότι αρχικά οι κάτοικοι δεν έδειξαν θετική διάθεση απέναντι στο έργο του Γερμανού αρχιτέκτονα Jürgen Mayer-Hermann –ίσως κι επειδή ξεπέρασε κατά  πολύ τον αρχικό προϋπολογισμό. Με 150 μέτρα μήκος, 70 πλάτος και 28.5 ύψος και 7.500 ξύλινα κομμάτια που ενώνονται με ατσάλινα στοιχεία, θεωρείται η μεγαλύτερη ξύλινη κατασκευή στον κόσμο, ενώ, λέγεται ότι μιμείται τον επιβλητικό φίκο της πλατείας απέναντι, στα παγκάκια της οποίας καθόμαστε για να διαβάσουμε τις σχετικές πληροφορίες και να ξεκουραστούμε.

Αδύνατον –είν’ αλήθεια- να μην φωτογραφίσεις-φωτογραφηθείς με το Las setas, έχει πραγματικό ενδιαφέρον να χαζεύεις τις φόρμες και τους όγκους της κατασκευής κι αν η υψοφοβία δε σ’ εμποδίζει, η θέα από ψηλά είναι εξαιρετική, νύχτα ή μέρα. Μια καλή επένδυση για την πόλη της Σεβίλλης, επιπλέον, με αρχαιολογικό χώρο στη βάση του –ρωμαϊκά ερείπια μεγάλης κλίμακας με σπίτια, ψηφιδωτά, ίχνη δρόμων—καφετέριες κι εστιατόρια στις ταράτσες.

Ξαναμαζευόμαστε στο οικείο μέγεθος της πόλης μέσα στους στενούς δρόμους, περνώντας από ένα μπακάλικο, μια alcaicería, με τ’ αγαθά της γης όλης, νομίζεις, που στο πίσω μέρος, κρυφά, θα ’λεγε κανείς, πάνω στο παλιό πάσο, μπορείς ν’ ανοίξεις μια από τις δεκάδες κονσέρβες (θυμόμαστε τις δικές μας μπακαλοταβέρνες;) ή να ζητήσεις ένα πιάτο με ποικιλία λεπτοκομμένων αλλαντικών και τυριών της επιλογής σου ή ελιές ή λιαστές ντομάτες ή … ή…..

Προσπερνάμε γιατί κλείνει νωρίς και καταλήγουμε στο Diaz Salazar, του 1908 αυτό, με τεράστιο ξύλινο πάσο, πάνω στο οποίο σημειώνονται οι παραγγελίες και σκουπίζονται πίσω από την πλάτη σου όταν καληνυχτίζεις.

Ιδιαίτερο στοιχείο, ότι σερβίρει vino de mesa, κρασί χύμα με άλλα λόγια, από δικά του βαρέλια κι αυτό δεν είναι πολύ συνηθισμένο, καθώς πολλά χρόνια τώρα η Ισπανία ακολουθεί μια περίπλοκη πολιτική στο χώρο της οινοπαραγωγής,  διαιρεμένη σε 120 οινοποιητικές περιφέρειες, με 600 περίπου καλλιεργούμενες ποικιλίες, αποτελώντας την 3^η οινοπαραγωγική δύναμη του κόσμου και την 9^η σε κατά κεφαλήν κατανάλωση κρασιού. Ως εκ τούτου, δεν συναντά κανείς χύμα κρασί –οι έλεγχοι είναι πολύ αυστηροί και εκτεταμένη η εμφιάλωση- παρά μόνο σε περιπτώσεις που μια συγκεκριμένη bodega παράγει ή διαθέτει κρασί από βαρέλια,  πιστοποιημένο επίσης, συγκεκριμένων χαρακτηριστικών ή περιοχής προέλευσης.

Η περιοχή της Ανδαλουσίας  φημίζεται για το sherry της, ένα τύπο ενισχυμένου λευκού ξηρού κρασιού με ελεγχόμενη οξείδωση που παράγεται μ’ ένα εντυπωσιακό σύστημα σταδιακής προσθήκης φρέσκου κρασιού κατά τη διάρκεια της ζύμωσης και τη χρήση ειδικών βαρελιών που δίνουν και την ιδιαίτερη γεύση. Αγαπημένο το φρέσκο κρασί Manzanilla, που, σε μια διαστροφή της γλώσσας, είναι αρσενικού γένους τη στιγμή που η ίδια λέξη με θηλυκό άρθρο θα φέρει μπροστά σου ένα φλυτζάνι ζεστό, μυρωδάτο…χαμομήλι, όπως είχα τη μοναδική εμπειρία να γευτώ στο παρελθόν, ανίκανη να διαμαρτυρηθώ, αφού είχα ζητήσει ευγενικά αλλά χωρίς άρθρο, Manzanilla, por favor! Στο Diaz Salazar, βρίσκει κανείς και κρασί Oloroso, τύπο sherry πιο δυνατού και σκούρου που συχνά αφήνεται να ωριμάσει για δεκαετίες, ενώ το κρασί Pedro Ximenez, της περιοχής  επίσης, είναι γλυκό, σχεδόν σαν σιρόπι.

[Σκέφτομαι, τώρα που επιχειρώ να βάλω σε τάξη και να καταγράψω τις μέρες του ταξιδιού στη Σεβίλλη, ότι θα φαίνεται ίσως υπερβολικό να μιλάει κανείς τόσο για το φαγητό, ωστόσο, η γαστρονομική παράδοση κάθε τόπου αποτυπώνει το χαρακτήρα του όπως και των ανθρώπων που τον κατοικούν. Η Ισπανία, συνδυάζοντας τη Μεσόγειο με την αραβική κουλτούρα και τις ευρωπαϊκές παραδόσεις, όντας ταυτόχρονα μια χώρα πλούσια σε προϊόντα κάθε είδους και προέλευσης, παρουσιάζει ιδιαίτερη γευστική ποικιλία, την ίδια στιγμή που οι χώροι εστίασης έχουν μοναδικά χαρακτηριστικά, είτε εξαιτίας της παλαιότητάς τους είτε απλώς, επειδή οι ντόπιοι αγαπάνε να βγαίνουν έξω! Για τον πρωινό καφέ μ’ ένα μικρό boquadillo ή churros, για το μεσημεριανό απεριτίφ, για να συναντήσουν φίλους το βράδυ, όλες οι ηλικίες γεμίζουν τα μαγαζιά, συντηρώντας γενιά τη γενιά συνήθειες κοινωνικότητας και στεκιού που έχει ενδιαφέρον να γνωρίζεις. Εύκολοι και στις συναναστροφές τους με ξένους –τουλάχιστον οι Σεβιλλιάνοι/ες- δημιουργούν μια ζωηρή ατμόσφαιρα, μιλώντας γρήγορα και γελώντας πολύ. Για μας, όλες οι στάσεις για φαγητό είχαν έντονο το στοιχείο της –καλοπροαίρετης- παρατήρησης  κι επισκεφτήκαμε χώρους με κάτι ξεχωριστό, αν και ο κατάλογος είναι ανεξάντλητος!]

Στο ξενοδοχείο τακτοποιούμε λογαριασμούς και σκέψεις, κατά τη διάρκεια της μέρας δε νιώθουμε την κούραση μ’ όλα τα διαφορετικά που κάνουμε. Η ανάπαυση έρχεται με μια γεμάτη αίσθηση αλλά και προσμονή για περισσότερα! Ες αύριον…

Τετάρτη 29/1

Η απογευματινή περιήγηση έχει σήμερα ως κεντρικό σημείο την επίσκεψη στον Καθεδρικό ναό της πόλης και την περίφημη Giralda, το καμπαναριό.

Αποτελώντας το μεγαλύτερο γοτθικό ναό του κόσμου, αντικατέστησε ένα  μεγάλο τέμενος που είχε χτιστεί το 12^ο αιώνα από τους Αλμοάδες χαλίφηδες  και αφιερώθηκε στην Παναγία. Στις 8 Ιουλίου 1401 το επισκοπικό συμβούλιο της πόλης αποφάσισε να κατασκευάσει ένα νέο ναό που σύμφωνα με την παράδοση, η κατασκευή θα έπρεπε να είναι «τουλάχιστον τόσο καλή, ώστε να μην υπάρχει ισάξιά της» και αυτό έγινε, με εργασίες που κράτησαν πάνω από ένα αιώνα.

Είναι τόσος ο πλούτος της κατασκευής και ο όγκος – διαστάσεις της που το ανθρώπινο μέγεθος εκμηδενίζεται.

Σύμβολο της ακμής της πόλης, διαθέτει 80 παρεκκλήσια, ολόχρυσο σκαλιστό αέτωμα πίσω από την τράπεζα του ναού, εξαιρετικά βιτρώ παράθυρα, διπλό εκκλησιαστικό όργανο, ενώ παπικά ενδύματα και στέμματα, γιγάντιες ταπισερί, πολύτιμα σκεύη κοσμούν τις διάσπαρες προθήκες. Σ’ ένα σημείο του ναού, βαριές κουρτίνες ορίζουν το χώρο προσευχής, υπενθυμίζοντας ότι πρόκειται για έναν ιερό χώρο σε λειτουργία κι όχι απλώς ένα τουριστικό αξιοθέατο με εισιτήριο.

Οι τάφοι των βασιλέων της Καστίλης βρίσκονται εδώ, αλλά τα πλήθη συγκεντρώνει ο τάφος του Κολόμβου που όπως λέγεται, δεν ήθελε να ταφεί σε ισπανικό έδαφος, δυσαρεστημένος από τα εμπόδια που είχε συναντήσει για την πραγμάτωση των τεσσάρων ταξιδιών του κι έτσι το λείψανό του –ή ό,τι έφτασε εδώ μετά από απανωτές μετακινήσεις…- αναπαύεται από το 1898 στα χέρια τεσσάρων βασιλέων που αντιπροσωπεύουν τα τέσσερα βασίλεια της Ισπανίας: Καστίλη, Λεόν, Ναβάρρα και Αραγωνία.

Από το αρχικό μουσουλμανικό τέμενος του 1184 που βρισκόταν στη θέση του Καθεδρικού, δύο είναι τα στοιχεία που διατηρήθηκαν:
το Patio de Naranjas,
η εσωτερική αυλή με τις πορτοκαλιές και
η περίφημη Giralda, το καμπαναριό, μιναρές στο παρελθόν και σύμβολο της μεσαιωνικής Σεβίλλης.

Με δίδυμο τον μιναρέ Κουτούμπια του Μαρακές, η ανέγερσή του τοποθετείται στις αρχές του 12^ου αιώνα, ενώ τέσσερις αιώνες μετά, το κτίριο έγινε ψηλότερο, φτάνοντας τα 98.5 μέτρα και μετατράπηκε σε καμπαναριό. Την κορυφή του κοσμεί ένας εντυπωσιακός ανεμοδείκτης –giralda, αυτή που γυρίζει­- απ’ όπου παίρνει και τ’ όνομά του, ενώ ένας ελικοειδής εσωτερικός δρόμος ανεβαίνει ως τα τελευταία 17 σκαλιά της κορυφής, φαρδύς  και αφήνοντας ύψος τόσο ώστε να επιτρέπει σ’ ένα άλογο με τον αναβάτη του να φτάσει πάνω.

Από δω φαίνονται καθαρά οι ζώνες της πόλης, από το ιστορικό κέντρο ως τη μοντέρνα περιφέρεια, το ποτάμι επίσης, μια γέφυρα Calatrava που ενώνει την πόλη με το νησί Cartuja, πάνω από τον Guadalquivir, ο μοντέρνος ουρανοξύστης Torre Sevilla που, ξεπερνώντας με το ύψος του τη Giralda, προκάλεσε την αντίδραση της UNESCO, είναι –αλήθεια- μια παραφωνία στην πόλη…

Πλήθη μας προσπερνούν-προσπερνάμε, κανείς δε φεύγει από τη Σεβίλλη χωρίς να έχει ανεβοκατεβεί το επιβλητικό μνημείο, ορατό από παντού κι απεικονισμένο σε πάσης φύσης αντικείμενο, από σακούλα μέχρι πολύτιμη καρφίτσα-κόσμημα.

Σύντομη ανάπαυση και η βραδινή βόλτα θα αποκαλύψει κι άλλα σημεία ανατολικά και βόρεια της Santa Cruz, όπως την όμορφη Plaza del Cristo de Burgos, με τους μεγαλοπρεπείς φίκους, περιποιημένα παγκάκια και άγαλμα, ενός διάσημου κιθαρίστα του φλαμένκο, του Niño Ricardo, που γεννήθηκε στις αρχές του 20^ου αιώνα σ’ ένα από τα σπίτια της πλατείας. Οι δρόμοι έρημοι εκεί γύρω στις 11, όμως υπάρχει ένα ιδιαίτερο μέρος σ’ αυτή τη μεριά της πόλης, αφημένο εδώ από το 1670, όταν τα ποτήρια και τα πιάτα θα ήταν πήλινα και άλογα θα ήταν δεμένα απέξω, οι γυναίκες θα σπάνιζαν και οι ναυτικοί από το τρανό εμπορικό λιμάνι του ποταμού θα γλεντοκοπούσαν, διασκεδάζοντας την ανία τους ως το επόμενο μπάρκο…

Τα παλιά πλακάκια παραμένουν ωστόσο μπλε και χρυσά, βαρέλια-τραπέζια γεμίζουν ποτήρια και πιάτα για τη  γνωστή ισπανική …ορθοστασία, καλοφτιαγμένο φαγητό, μια μακριά λίστα κρασιών απ’ όλη τη χώρα, το μεγαλειώδες El Riconcillo είναι γεμάτο κόσμο, ντόπιοι κυρίως και λίγοι ξένοι, μαζί με μας που απολαμβάνουμε παρελθόν και παρόν…

Πέμπτη  30/1

Το μεσημέρι αφιερώνεται στο μαυριτανικό παρελθόν της πόλης: Reales Alcázares –είναι ένα σύμπλεγμα ανακτόρων διαφορετικών βασιλικών κτιρίων, αυτό σε διάστημα 10 αιώνων!- κι από πού να το πρωτοδεί κανείς!

Ένα από τα καλύτερα δείγματα αρχιτεκτονικής Μουδέχαρ, μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO από το 1987, χρησιμοποιείται ακόμη ως επίσημη κατοικία της βασιλικής οικογένειας στη Σεβίλλη, γεγονός που το κάνει το παλαιότερο παλάτι στην Ευρώπη με συνεχή κατοίκηση.  Ήταν ο χαλίφης της Cordoba που διέταξε το 913 να χτιστεί ένα ανάκτορο στη νότια πλευρά της πόλης, που θα έκανε φανερό τον κυβερνητικό έλεγχο του ποταμού και του λιμανιού που φιλοξενούσε. Στο πέρασμα των χρόνων, το αραβικό ανάκτορο έγινε κέντρο, διοικητικό και πολιτιστικό, όπου κατοικούσαν βασιλείς ποιητές όπως ο ανθρωπιστής al-Mutamid, ενώ οι Αλμοάδες , οι Βέρβεροι από το Μαρόκο, πρόσθεσαν δικά τους κτίρια, τον 12^ο αιώνα.

Το 1248-9 όμως, οι χριστιανοί βασιλείς της Καστίλλης πήραν την εξουσία στην περιοχή και την ανέδειξαν σε ισχυρό τόπο που έμελλε να καθορίσει και τον σχηματισμό της ισπανικής αυτοκρατορίας. Σ’ αυτή την ιστορική στιγμή ήταν που κυριολεκτικά διασταυρώθηκαν οι κουλτούρες που δημιούργησαν τους περίπλοκους θρύλους της πόλης, τόσο γοητευτικούς , παρόντες –με τον τρόπο της αρχοντιάς ίσως που υποψιάζεσαι στην πόλη;-στο σήμερα. Τα αρχικά στοιχεία ανακατεύτηκαν με την Αναγέννηση, το χριστιανισμό, τις ανάγκες του στιβαρού κράτους, οι χώροι δόθηκαν σε άλλες χρήσεις, η μόδα κάθε εποχής έφερε μετατροπές, η μεγαλοπρέπεια παρέμεινε κοινό στοιχείο όλων των προσθηκών και των αλλαγών. Καθώς η σχέση της Σεβίλλης με το Στέμμα ενισχύονταν, από εδώ η Ισαβέλλα Α’ έστελνε τους θαλασσοπόρους να εξερευνήσουν το Νέο Κόσμο, ενώ οι επίσημοι επισκέπτες στέκονταν εντυπωσιασμένοι κάτω από τον επιχρυσωμένο ξύλινο θόλο της Αίθουσας των Πρεσβευτών!

Ο πρώτος όροφος που συνεχίζει να χρησιμοποιείται από τη βασιλική οικογένεια όταν βρίσκεται στη Σεβίλλη είναι προσθήκη της δυναστείας των Βουρβώνων το 19^ο αιώνα που αναδιέταξαν τους χώρους και έφεραν ταπισερί, πολυελαίους, ρολόγια, έπιπλα σύμφωνα με τη μόδα της εποχής καθώς και μια εντυπωσιακή συλλογή με πίνακες.

Ώρα πολλή θέλει το δαιδαλώδες αυτό ανάκτορο για να το περιηγηθείς. Γυψομαρμάρινα ανάγλυφα, περίφημης τέχνης azulejos, τα υπέροχα γυαλιστερά πλακάκια, χαρακτηριστικά της Σεβίλλης, σε παλάτια, εκκλησίες, σπίτια, σχολεία, σιδηροδρομικούς σταθμούς, όπου μπορεί να φανταστεί κανείς, διακοσμητικά αλλά και μονωτικά, απέναντι στην εξοντωτική ζέστη του Νότου. Εδώ στο Alcazar, μαντεύεις το χέρι των καλύτερων τεχνιτών του είδους και δεν αποφεύγεις τη σκέψη για τους ανώνυμους, γενιές ολόκληρες που εργάστηκαν με τόση φαντασία για τη δόξα των βασιλέων τους…

Αψίδες και patios: Patio de la Monteria, όπου συγκεντρωνόταν η Αυλή πρίν το κυνήγι, Patio del  Cruzero σε σχήμα σταυρού, Patio de las Muñecas, η Αυλή με τις κούκλες-καρδιά του ανακτόρου, Patio de las Moncellas, των Παρθένων με τους βυθισμένους κήπους αριστερά και δεξιά από την εξωτική ορθογώνια πισίνα που αντανακλά τα γύρω πολυτελή δωμάτια,  τα «Λουτρά της Δόνιας Μαρία δε Παδίγια»  – δεξαμένες με βρόχινο νερό, αίθουσες που ανοίγουν σε άλλες αίθουσες, τα σαλόνια του Καρόλου Ε΄, χρώματα και στη συνέχεια…

Οι κήποι και το στοιχείο του νερού, σε όλες τις εκδοχές! Περιποιημένοι, με περίπτερα, συντριβάνια, δεξαμενές με ψάρια, κανόνια που παιχνιδιάρικα εκτοξεύουν νερό, πορτοκαλιές,  λαβύρινθο (δεν είναι επισκέψιμος),  παγώνια κι ένα ολόκληρο δάσος από πολύ ψηλά δέντρα, κυπαρίσσια, φίκοι, φοινικοειδή, ιδανικός χώρος ξεκούρασης κατά την επίσκεψη, μακριά από τη βοή του πλήθους στους εσωτερικούς χώρους των παλατιών. Πλούσια εμπειρία  αισθητική και ιστορική, αλλά και αναψυχή…

Το απόγευμα, κατευθυνόμαστε προς την απέναντι όχθη και τη γειτονιά της Triana με τα πολύχρωμα σπίτια και την ιδιαίτερη φυσιογνωμία. Ο δρόμος μας περνάει από τη μεγάλη αρένα της Σεβίλλης, τη Maestranza, μοναδική στον κόσμο για το ωοειδές σχήμα της.

Η Real Cuerpo de Maestranza de Caballería de Sevilla, όπως είναι το πλήρες όνομα, θεμελιώθηκε το 1670, έχει χωρητικότητα 14.000 θεατών και διαθέτει ένα άρτιο μουσείο για όποιον ενδιαφέρεται για τις ταυρομαχίες. Η γοητεία των θρύλων μπερδεύεται με την καταδίκη του απεχθούς θεάματος σε μια μεγάλη συζήτηση που εντείνεται τα τελευταία χρόνια, με την ίδια τη Maestranza –στην πλούσια ιστοσελίδα της- να αναλύει διεξοδικά τη φιλοσοφία και το ιστορικό πλαίσιο της ταυρομαχίας, με αναφορά και στην Κνωσό, για να τονίσει την προαιώνια σχέση του ανθρώπου με τον ταύρο αναφέροντάς τον ως το ζώο που «αρνείται να παραδεχτεί ότι νικήθηκε»…

Ενδιαφέρουσες απόψεις για τους θιασώτες του είδους και σίγουρα είναι πολλοί, με πάνω από 200 σχετικά φεστιβάλ που διοργανώνονται κάθε χρόνο στη χώρα…. Περιοριστήκαμε να δούμε απ’ έξω το ιστορικό κτίριο, όντως εντυπωσιακό με το λευκό και κίτρινο χρώμα του και το κυρίαρχο μέγεθός του σ’ αυτό το σημείο της ανατολικής όχθης. Όπως, επίσης, αποφύγαμε και τα μαγαζιά με κεφαλές ταύρων στη διακόσμησή τους, αν και δεν είδαμε πολλά τέτοια…

[Σημειωτέον ότι οι τιμές των εισιτηρίων για τα θεάματα καθορίζονται με το αν έχεις θέση στον ήλιο ή τη σκιά: SOL, SOL Y SOMBRA, SOMBRA, Ήλιος, Ήλιος και Σκιά, Σκιά!]

Διασχίσαμε το ποτάμι από την σιδερένια γέφυρα της Ισαβέλλας Β΄(Puente de Triana), κατασκευή του 19^ου αιώνα.

Με ύπαρξη που φτάνει πίσω στους ρωμαϊκούς χρόνους, η Triana αποτελούσε το τελευταίο οχυρό πριν τα τείχη της πόλης στα δυτικά, με συνεχή κατοίκηση σ’ αυτή τη χερσόνησο πάνω στον Guadalquivir που λίγο πριν διακλαδώνεται, ενώ από τον 10^ο αιώνα διέθετε και κάστρο. Κάτω από την κυριαρχία των Καθολικών Βασιλέων τον 15^ο αιώνα και ως το 1785 στην Triana ήταν η έδρα της ισπανικής Ιεράς Εξέτασης και μπορεί ακόμη σήμερα να περπατήσει κανείς το Callejón de la Inquisición, το δρομάκι 35 μέτρων που γειτνίαζε με το  Castillo de San Jorge, κάστρο- έδρα της Ιεράς Εξέτασης, στη θέση του οποίου το 19^ο αιώνα, δημιουργήθηκε η αγορά τροφίμων. Είναι σήμερα η Mercado de Triana, γεμάτη από αγαθά, οπωροκηπευτικά, ψάρια, αλλαντικά, τυριά, κρέατα, μπαχαρικά, γλυκά, κάθετι που γεμίζει το σεβιλλιάνικο τραπέζι, πολύχρωμη όπως κάθε αγορά, ταχτοποιημένη, καθαρή, ένας χώρος για ψώνια αλλά και για συνεύρεση στα συμπαθητικά καφέ μπαρ δίπλα στους πάγκους. Είναι γύρω στις 4 και η αγορά κλείνει, κλειστά για σιέστα είναι και τα καταστήματα κεραμικών για τα οποία φημίζεται η περιοχή. Η Triana ήταν πάντα μια παραδοσιακή εργατική συνοικία, φημισμένη για τους ταυρομάχους και τους καλλιτέχνες του φλαμένκο που εδώ έκανε την εμφάνισή του, βγαλμένο από το πάθος των ανθρώπων της τσιγγάνικης κοινότητας, η οποία, ωστόσο, υποχρεώθηκε να μετακινηθεί στο τέλος της δεκαετίας του ’70 (υποθέτω, με την αρχή της τουριστικής ανάπτυξης) και να κατοικήσει στα προάστια της πόλης, στην περιοχή Las Tres Mil, που έχει μάλλον γκετοποιηθεί…

Περπατώντας νωρίτερα στην ανατολική όχθη του Guadalquivir, την εξαιρετικά διαμορφωμένη για ποδήλατο, χαλαρές βόλτες, συναντήσεις ή διάβασμα, χαζέψαμε αγάλματα γνωστών καλλιτεχνών-κιθαρίστες, τραγουδιστές και χορεύτριες- σταθήκαμε για να διαβάσουμε τις ιστορίες τους, φωτογραφίσαμε τα γλυπτά και τα λουλούδια που συνήθως είναι αφημένα στη βάση τους. Η Σεβίλλη βασίζει ένα μεγάλο μέρος της τουριστικής της βιομηχανίας στο φλαμένκο και την αρένα της, είναι όμως και αυθεντικό κομμάτι της ιστορίας της πόλης το πολυπολιτισμικό στοιχείο της  και η ιδιότυπη ζωή των τσιγγάνων έχει επηρεάσει σημαντικά την ιδιοσυγκρασία της

Σταματάμε στην alcaiceria La Artisana de Triana, που διαθέτει προϊόντα από μικρούς παραγωγούς, θα πάρουμε από δω καλής ποιότητας κεράσματα για να προσφέρουμε στους συναδέλφους ένα μικρό σεβιλλιάνικο τραπέζι όταν γυρίσουμε!

Νωρίς το βράδυ, θα πορευτούμε προς την στενή οδό Aire, στην καρδιά της Santa Cruz. Ένα παλάτι σε στυλ μουδέχαρ, με ιστορία περισσότερο από πέντε αιώνες, στεγάζει αραβικά λουτρά, εξαιρετικής αισθητικής. Με «θερμό» (ο χώρος της μεγάλης ζέστης και των υδρατμών), πισίνα με άλατα, πισίνες με διαφορετικές θερμοκρασίες νερού και υδρομασάζ, χαμηλή αραβική μουσική, κεριά σε καλαίσθητα μεταλλικά κηροπήγια, φυσικά υλικά στους χώρους, τα λουτρά είναι ένα δώρο που -μαζί με την Εσθονή συνάδελφο- μας κάνει η Σεβίλλη, ένα δίωρο που μαζεύουμε ενέργεια και ανακεφαλαιώνουμε με αληθινή ευχαρίστηση την εμπειρία των ημερών που είμαστε στην πόλη. Γλυκό τσάι στο patio, ήσυχη κουβέντα και ξαναβγαίνουμε στα πλακόστρωτα της συνοικίας.

Δυο μέρες απομένουν ως την επιστροφή, προτελευταία νύχτα αυτή και το ξενοδοχείο –παρά την κούραση της ημέρας και τη θαλπωρή του δωματίου- δε σε κρατάει. Είναι και η περιέργεια γι’ αυτά τα «αυθεντικά» μαγαζιά όπου μπορεί ν’ ακούσει και να δει κανείς φλαμένκο, αυθόρμητα, όπως το βιώνουν οι ντόπιοι. Ξεκινάει λοιπόν, μετά τις 11 –έτσι συμβουλεύουν και οι οδηγοί!- και μέσα από οφιοειδείς και μαιανδρικούς δρομίσκους, φτάνει στο μπαρ Mariscal Flamenco, ένα γοητευτικό μέρος μέσα στην εβραϊκή συνοικία.

Ένας τραγουδιστής καθισμένος στο ξύλο μιας υπερυψωμένης κατασκευής με το πιάνο. Παίζει κιθάρα με τον έντονο ισπανικό τρόπο και τραγουδάει. Το μέρος είναι άδειο,  όμως λίγο πριν τα μεσάνυχτα, δυο μεγάλες παρέες εμφανίζονται με θόρυβο και η ατμόσφαιρα αλλάζει: είναι φίλοι του cantaor, τραγουδούν μαζί του, χτυπούν παλαμάκια με χαρακτηριστικό τρόπο, οι επιδοκιμασίες ολέ, ολέ τονώνουν τη διάθεση, οι θαμώνες ενθαρρύνονται να συμμετέχουν.

Μια όμορφη γυναίκα ξεχωρίζει με παρουσία δυναμική, κινήσεις κυκλικές των χεριών, ίσια πλάτη, δυνατό χτύπημα του τακουνιού κι αυτό το παράξενο ύφος του ανθρώπου που νιώθει την ανάγκη και γι’ αυτό σηκώνεται και χορεύει, αυτάρεσκα εντυπωσιακή. Η πόλη ανοίγει ένα μικρό μυστικό στα τουριστικά μάτια, γεννά την επιθυμία να υπήρχε κι άλλος χρόνος, κι άλλη εξερεύνηση. Δεν είναι αχάριστος στις ομορφιές ο ταξιδιώτης, μόνο που, εκεί που αρχίζει να γεύεται τον τόπο, πρέπει να φύγει…

• Στην επιστροφή, πρώτη «δουλειά» μια λίστα με μουσική από την Ισπανία, τους μεγάλους δασκάλους του flamenco, ειδικότερα και άλλους/ες που συνεχίζουν μια μακρά παράδοση, βγαλμένη από τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα της χώρας, της Ανδαλουσίας ειδικά. Αυτοσχεδιασμοί για τις δυσκολίες του λαού μέσα στα χρόνια, το flamenco συνταίριαξε  στοιχεία αραβικής, ανδαλουσιανής, σεφαρδίτικης και τσιγγάνικης κουλτούρας, με βασικό όργανο έναν μικρότερου-από-την-κανονική-μεγέθους τύπο κιθάρας. Λέξη άμεσα συνδεδεμένη μ’ αυτό το μουσικό είδος, ο όρος duende που χρησιμοποίησε ο Federico Garcia Lorca  για να αναφερθεί συνοπτικά σ’ ένα είδος “μαγείας”, μυστηριακής δύναμης και ιδιαίτερης ανύψωσης της ψυχής του καλλιτέχνη που ερμηνεύει το χορό ή το τραγούδι. Με αδιευκρίνιστες ρίζες και πολλαπλές επιρροές, αυτό το μουσικό είδος φαίνεται ότι προήλθε από τη συγχώνευση των Τσιγγάνων (Gitanos, νομάδων πιθανόν με προέλευση απο την Ινδία, πίσω στο 850 μ. Χ.) με τους Εβραίους, τους Μουσουλμάνους και τους Ανδαλουσιανούς της Νότιας Ισπανίας και καθιερώθηκε ως το τραγούδι των Τσιγγάνων στα τέλη του 17^ου αιώνα. Μόνο μια ανδρική φωνή στην αρχή που, χωρίς συνοδεία οργάνων, αφηγούνταν λυπητερές ιστορίες (cante jondo), άρχισε να παρουσιάζεται σε ταβέρνες με τη συνοδεία κιθάρας, ενώ σύντομα προστέθηκε και ο χορευτής ή η χορεύτρια (ballaor/ballaora). Υπήρχαν επίσης άτομα που έδιναν το ρυθμό είτε με παλαμάκια είτε με χτύπημα των δαχτύλων, ενώ βασικό συστατικό του χορού flamenco αποτελεί ο ήχος από τα πόδια των χορευτών (soniquete) και ο κοφτός βηματισμός τους (zapateado). Ο γυναικείος χορός αναδεικνύει τη χάρη του σώματος και των χεριών και είναι αυτός που εντυπωσιάζει περισσότερο. Ευτυχώς για τους ίδιους αλλά και για τον πολιτισμό, οι Τσιγγάνοι της Ανδαλουσίας δεν είχαν την τραγική τύχη των ομοεθνών τους κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν μαζικά εκείνοι οδηγήθηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Διατηρώντας την προφορική τους παράδοση, συνέχισαν να τραγουδούν και να χορεύουν τα τραγούδια τους και όσο και να μιλάμε για εμπορευματοποίηση του flamenco, με αναρίθμητα αναμνηστικά, πουά γυναικείες στολές, φολκλορικά θεάματα οργανωμένα για τουρίστες και νόθευση με στοιχεία από άλλα μουσικά είδη, μέσα στα σοκάκια της  Σεβίλλης μπορεί κανείς να δει και ν’ ακούσει από τίμιες ως αυθεντικές εκδοχές της μοναδικής αυτής μουσικής, ανάλογα με το πόσο θέλει να αφεθεί. Μόνο που, όπως λένε, ας μην προσπαθήσει ν’ ακολουθήσει με παλαμάκια –las palmas– είναι μια ολόκληρη τεχνική κι αυτό – μέρος της τελετουργίας, ένα ολέ! είναι η καλύτερη επιβράβευση για τους ερμηνευτές!…

Παρασκευή 31/1

Το σεμινάριο τέλειωσε μ’ αγκαλιές κι υποσχέσεις να ξανανταμώσουμε, ειδικά με την Τσέχα Jana και την Εσθονή Lana Maria. Η Jana μας παίρνει τρέχοντας, με τέλειο συντονισμό λεωφορείων και GPS, για να προλάβουμε μεσημεριανό τρένο για την Cordoba.  Ο κεντρικός σιδηροδρομικός σταθμός Santa Justa είναι τεράστιος κι ολοκάθαρος, τα τρένα γενικά στην ώρα τους, ενώ τα καταστήματα δίνουν την αίσθηση αεροδρομίου με την ποικιλία και τις επώνυμες μάρκες. Το τρένο θα κάνει μία ώρα και είκοσι λεπτά, που σημαίνει ότι έχουμε περιθώριο να δούμε λίγη από τη γη της Ανδαλουσίας, πορτοκαλιές κυρίως που καλλιεργούνται εδώ πολύ τακτοποιημένα σε μεγάλες πεδινές εκτάσεις, με τα δέντρα πάνω σε «πατάρια», βουναλάκια χώματος δηλαδή που αποτρέπουν τη συγκέντρωση νερού στη ρίζα των δέντρων. Τόσο απλό, τόσο εύκολο!

Περνάμε χωριά που δεν προλαβαίνουμε τ’ όνομά τους, να ένα ιδιαίτερο στ’ αριστερά με άσπρα σπίτια και κάστρο στο λοφίσκο από πάνω τους. Λίγες ώρες μόνο θα μείνουμε στην ιστορική πόλη, αυτή που αποκάλεσαν «Κωνσταντινούπολη της Δύσης», θα πάρουμε όμως μια γεύση από την παλιά πρωτεύουσα της μαυριτανικής Ισπανίας.

Η φήμη της Cordoba, μιας τεράστιας πόλης για τα δεδομένα της εποχής, με 500.000 κατοίκους, γιγαντώθηκε το 929, όταν ο ο εμίρης Αμπντ αρ-Ραχμάν Γ΄ (δισέγγονος του συνονόματού του που στο παρελθόν είχε θεμελιώσει τη Μεθκίτα, βλ. παρακάτω) αυτοανακηρύχθηκε χαλίφης, χρίζοντάς την πρωτεύουσα του χαλιφάτου της Κόρδοβα και φτιάχνοντας ένα λαμπρό ανάκτορο έξω από την πόλη με υλικά από την Ανδαλουσία και τη Βόρεια Αφρική, αφιερωμένο στο όνομα της συζύγου του (!), Μεδίνα Αθάχαρα. Χίλια τζαμιά, εξακόσια δημόσια λουτρά και ένα φημισμένο πανεπιστήμιο ήταν ο πλούτος της πόλης που ακόμη και το όνομά της το δηλώνει: «Καρτούμπα» -φοινικική λέξη- που σημαίνει «πλούσια πόλη». Ο χαλίφης ασκούσε επιρροή σε όλη τη Βόρεια Αφρική και τις Βαλεαρίδες Νήσους κι έκανε την Cordoba  κέντρο εμπορίου και βιοτεχνίας αλλά και μάθησης, ενισχύοντας πολλά αξιόλογα ιδρύματα, ανάμεσα στα οποία και την ιατρική σχολή της Κόρδοβα, πρώτη στην Ευρώπη, ενώ Εβραίοι, Χριστιανοί και Μουσουλάνοι θα συνυπάρξουν τους επόμενους αιώνες ειρηνικά. Το χαλιφάτο όμως, διαιρεμένο σε 30 φεουδαρχικά ταϊφά-φυλετικά κράτη, σπαράχτηκε από εμφύλιους πολέμους που αποδυνάμωσαν την πόλη και της στέρησαν τον 12^ο αιώνα τον τίτλο της πρωτεύουσας της Ανδαλουσίας, για να δοθεί έκτοτε στη Σεβίλλη.

Από το ρωμαϊκό παρελθόν της σώζεται η Ρωμαϊκή Γέφυρα, η Puente Romano, κατασκευή που αποδίδεται στον αυτοκράτορα Αύγουστο και που σήμερα είναι top σημείο για φωτογραφίες και πλανόδιους. Μετά την ανακατασκευή των Μαυριτανών, έχει 16 αψίδες, μια λιγότερη απ’ ό,τι αρχικά, συνολικό μήκος 247 και πλάτος 9 μέτρα. Το εντυπωσιακό έργο συμπληρώθηκε το  1571 με την Puerta del Puente, σ’ αυτή τη βόρεια όχθη του ποταμού, πίσω από τη Μεθκίτα.

Στις μέρες μας, παρουσιάζεται ως κομμάτι της ελεύθερης πόλης του Volantis στις όχθες του ποταμού Guadalquivir, γεμάτη σπίτια, μαγαζιά κι εργαστήρια, από την πασίγνωστη σειρά Game of Thrones και όλοι έρχονται να φωτογραφηθούν εδώ!

Σήμερα, ο πόλος έλξης για τους επισκέπτες είναι η Mezquita – «Μεθκίτα» (τζαμί στα αραβικά), το μοναδικό τζαμί που έχει επιβιώσει από την Ισπανία του Μεσαίωνα, το μεγαλύτερο της Ευρώπης και από τα μεγαλύτερα στον κόσμο, μνημείο της UNESCO από το 1984, χαρακτηριστικό της δύναμης του Ισλάμ στην Ιβηρική Χερσόνησο. Ο ισχυρός εμίρης Αμπντ αλ-Ραχμάν Γ’-ιδρυτής του εμιράτου των Ομεϊαδών της Κόρδοβα- θεμελίωσε γύρω στο 785 το Μέγα Τέμενος που καλύπτει 24.000 τετραγωνικά μέτρα και διαθέτει –κατά τη συνήθεια της περιοχής- έναν ευωδιαστό κήπο με πορτοκαλιές (Πάτιο δε λος Ναράνχος). Επιστατούσε ο ίδιος, λένε, τις εργασίες, καθοδηγώντας τους τεχνίτες της περιοχής που άνθισε, καθώς αναπτύχθηκαν όλοι οι πόροι της.

Στο εσωτερικό του, μοναδικό θέαμα οι 856 διαφορετικοί κίονες και κιονόκρανα – από ίασπη, όνυχα, μάρμαρο και γρανίτη, προερχόμενα από κατασκευές των Ρωμαίων και των Βησιγότθων– που στηρίζουν διπλές «ριγέ» αψίδες σε κόκκινο και λευκό χρώμα. Οι διάσημες εναλλάξ σειρές κόκκινων και λευκών σφηνόλιθων στις αψίδες είναι εμπνευσμένες από αυτές στον Θόλο του Βράχου, το μουσουλμανικό ιερό που βρίσκεται στο όρος του Ναού, στην παλαιά πόλη της Ιερουσαλήμ.

Η ομορφιά του χώρου ήταν αυτή που έσωσε το τζαμί, καθώς ο Κάρολος Ε’ αποφάσισε να μην ενδώσει στις πιέσεις της Εκκλησίας που επιθυμούσε την κατεδάφισή του, με το… τίμημα για το μνημείο, ωστόσο, να κατασκευαστεί στο κέντρο του Μεγάλου Τεμένους καθεδρικός ναός(!) σε αναγεννησιακό-μπαρόκ ρυθμό, αλλοιώνοντας ανεπανόρθωτα την αρμονία του χώρου…

Κι είναι στ’ αλήθεια παράξενο να στρέφεται το βλέμμα και να μοιράζεται ανάμεσα στα μουσουλμανικά στοιχεία και σ’ αυτά του Καθεδρικού –γιατί ως τέτοιος λειτουργεί η Μεθκίτα: ο χώρος της –χριστιανικής- προσευχής, το εκκλησιαστικό όργανο, μια ενδιαφέρουσα έκθεση με Παναγίες, κομψότατα στολισμένες, όπως αυτές που είδαμε και στη Σεβίλλη, στον San Salvador, ανάμεσα στο δάσος των κιόνων, το Μιχράμπ με τον πλούσιο διάκοσμο, τα χαλιά που θα σκέπαζαν το λιθόστρωτο πάτωμα…

Χαλαρώνουμε στο patio de naranjas, αφού έχουμε μάθει ότι δεν μπορούμε να επισκεφτούμε και το καμπαναριό ύψους 93 μέτρων που χτίστηκε στη θέση του παλιού μιναρέ.

Απότομα σκαλοπάτια οδηγούν στην κορυφή και στη θέα, είναι όμως αργά κι ο χώρος κλείνει.

Στο patio είναι ήσυχα, παρά τον κόσμο που κυκλοφορεί, μας κάνει εντύπωση το ποτιστικό σύστημα για τις πορτοκαλιές, με επιφανειακά αυλάκια άρδευσης που οδηγούν το νερό από δέντρο σε δέντρο. Τρεις γυναίκες με συντηρητική μουσουλμανική αμφίεση μας θυμίζουν την πίεση που έχει ασκηθεί από το Ισλαμικό Συμβούλιο της Ισπανίας προς το Βατικανό προκειμένου να επιτραπεί η προσευχή στο σύμπλεγμα με επίσημη αίτηση που έχει απορριφθεί, καθώς και το επεισόδιο του 2010, όταν κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας δυο μουσουλμάνοι τουρίστες επεχείρησαν αν προσευχηθούν ταυτόχρονα μέσα στο χώρο, τραυματίζοντας σοβαρά δύο φρουρών ασφαλείας που τους υπέδειξαν ότι δεν επιτρέπεται…

Ο λιγοστός χρόνος μας στην Κόρδοβα αξιοποιείται με βόλτα στη Juderia, την παλιά εβραϊκή συνοικία της πόλης.

Χαμηλά σπίτια με λευκούς τοίχους και πολύ έντονες χρωματιστές λεπτομέρειες, μπλέ, κόκκινα, ώχρες κυριαρχούν. Τα γεράνια, σε μεγάλη ποικιλία και εκτίμηση εδώ, γεμίζουν κρεμαστές γλάστρες στα χαριτωμένα στενά.

Περήφανοι για τις αυλές τους, οι κάτοικοι της Κόρδοβα, ανοίγουν τα σπίτια τους το πρώτο δεκαήμερο του Μαΐου σ’ ένα μεγάλο φεστιβάλ και μπορεί κανείς να περιδιαβεί τα patios, που κυμαίνονται από τεράστιους χώρους σε μεγαλοπρεπείς επαύλεις ως μικρά υπαίθρια στοιχεία σε πιο ταπεινά σπίτια, ανοίγματα γύρω από τα οποία διαρθρώνονται τα δωμάτια της κατοικίας, παίρνοντας αέρα και φως.

Αψίδες από τούβλα, πολύχρωμα πλακίδια, εσπεριδοειδή, πήλινες γλάστρες με λουλούδια, ένα μικρό συντριβάνι δίνουν τη γοητεία σ’ αυτούς τους ήσυχους, δροσερούς χώρους που χωρίζονται από το δρόμο με περίτεχνες σιδερένιες πόρτες, λίγο να κρύβουν, λίγο ν’ αποκαλύπτουν το εσωτερικό.

Φαντάζομαι ότι η καλύτερη ώρα για ν’ απολαύσει κανείς τον περίπατο αυτό θα είναι πολύ νωρίς το πρωί, όταν δεν θα έχουν ανοίξει ακόμη τα άπειρα καταστήματα, τουριστικά και εστίασης κυρίως, που πολύχρωμα μεν, κατακτητικά δε, έχουν κατακλύσει -δυστυχώς- κάθε πόρτα στους δρόμους της Juderia. Ίσως γι’ αυτό, η Κόρδοβα μας θυμίζει ελληνικές τουριστικές πόλεις, τα Χανιά, τη Ρόδο, το Ναύπλιο, παραδομένη στους ενάμισυ εκατομμύριο τουρίστες που την επισκέπτονται κάθε χρόνο. Το σύγχρονο εμπορικό κέντρο στην περιφέρεια της παλιάς συνοικίας είναι ευρύ και πολύβουο, το διασχίζουμε για να επιστρέψουμε στον σιδηροδρομικό σταθμό.

Περνάμε από ένα μεγάλο περιποιημένο πάρκο, το παραδοσιακό είναι παρόν παντού, στα παγκάκια, σ’ ένα μεταλλικό περίπτερο αναψυχής, στους στύλους του ρεύματος, στην αγάπη για τα μεγάλα δέντρα.

Νιώθεις την αίσθηση του μακραίωνου πολιτισμού και της σύσμιξης ετερόκλητων στοιχείων σ’ ένα χαρακτηριστικό ανδαλουσιάνικο αποτέλεσμα.

Ένα γρήγορο τρένο μας επιστρέφει στη Σεβίλλη. Είναι Παρασκευή βράδυ κι οι ντόπιοι έχουν βγει –φαίνεται- μαζικά. Θα κλείσουμε τα ισπανικά δείπνα μας στη Freiduría La Isla:λαδόκολλα και χάρτινο πετσετάκι με δαντέλα, ποικιλία τηγανητών ψαρικών, γαύρος, γαρίδα, μπακαλιάρος, αυγά ψαριών, κροκέτες, μαζί με κρεμμύδια και πιπεριές, αδειάζονται από ένα χωνί πάνω στο τραπέζι και τρώγονται με το χέρι. Εξαιρετικό tip, τα πατατάκια που φτιάχνουν μόνοι τους και τα τηγανητά αλατισμένα αμύγδαλα! Θα θέλαμε να δούμε το όλο “στήσιμο” και στην Αθήνα!

Τελευταίο βράδυ και συμμάζεμα. Γεμάτες οι μέρες κι οι νύχτες της Σεβίλλης τακτοποιούνται σε βαλίτσες με λίγα αναμνηστικά, φυλλάδια από τους χώρους που επισκεφθήκαμε, σημειώσεις του καλού σεμιναρίου, μικρά κεράσματα.

Μια εμπειρία πλούσια…

Σάββατο 1 Φεβρουαρίου

Καλό μήνα!
Σήμερα ξεκινάει το ταξίδι της επιστροφής. Το μεσημέρι πετάμε για Βαρκελώνη και αύριο πολύ πρωί, από εκεί για Αθήνα. Με κλειστές βαλίτσες και τσάντες, έχουν μείνει λίγες ώρες για μια τελευταία βόλτα. Είναι πριν τις 8 κι η πόλη ακόμη ησυχάζει, γενικά, η δραστηριότητα αρχίζει εδώ καμιά ώρα πιο αργά από την Ελλάδα, αν και τα γκρουπ  είναι ήδη στο δρόμο.

Οι λεωφόροι είναι άδειες, δείχνουν μεγαλειώδεις με το πλάτος και τα ψηλά δέντρα, αυτή την ώρα γεμάτα περιστέρια, πολλά λευκά, υπέροχα μέσα στην πρωινή τους ησυχία. Στα νότια της πόλης προς το Πάρκο Μαρία Λουίσα και την Πλατεία της Ισπανίας, ανάμεσα στο ποτάμι και το πάρκο υπάρχει ένα συγκρότημα μεγαλοπρεπών κτιρίων, με τα παλαιότερα να έχουν χτιστεί το 17^ο αιώνα, ενώ η περιοχή αναδείχτηκε όταν έλαβε χώρα εδώ η ιβηροαμερικανική έκθεση του 1929. Τότε προστέθηκαν περίπτερα σε διάφορους εθνικούς και ιστορικούς ρυθμούς καθώς και το εντυπωσιακό πολυτελές ξενοδοχείο Alfonso XIII που χτίστηκε κατ’ εντολή του βασιλιά Alfonso XIII, προκειμένου να φιλοξενηθούν οι υψηλοί αντιπρόσωποι των χωρών για την παγκόσμια έκθεση. Με 126 δωμάτια, 22 σουίτες, patios, αίθουσες συνεδρίων που φέρουν ονόματα από τις γειτονιές της πόλης και τιμές που ξεκινούν από 450 ευρώ για το δίκλινο δωμάτιο, προσφέρει πολυτέλεια με ανδαλουσιανό στυλ και περηφανεύεται γι’ αυτό! Μια ματιά στην πρόσοψή του πίσω από τα κάγκελα του κήπου κι οδρόμος στρίβει δίπλα του για να περάσει μπροστά από ένα περίφημο κτίριο που σήμερα στεγάζεται η Πρυτανεία του Πανεπιστημίου της Σεβίλλης. Το πρώην βασιλικό εργοστάσιο καπνού, γιατί περί αυτού πρόκειται, χτίστηκε στο διάστημα 1728-71 κι ήταν το δεύτερο στον καιρό του μεγαλύτερο κτίριο της Ισπανίας μετά το λαμπρό αρχιτεκτονικό συγκρότημα Ελ Εσκοριάλ της Μαδρίτης. Το 1950, το εργοστάσιο καπνού μεταφέρθηκε στη συνοικία Los Remedios στην απέναντι όχθη και το κτίριο ανακαινίστηκε και στη συνέχεια επεκτάθηκε, για να στεγάσει το Πανεπιστήμιο.

Μερικά αξιομνημόνευτα για τον …καπνό στη Σεβίλλη! Το εργοστάσιο υπήρξε αγαπημένο μέρος των περιηγητών του 19ου αιώνα, όταν εδώ κατασκευάζονταν τα τρία τέταρτα των πούρων της Ευρώπης κι εκείνοι έρχονταν για να δουν από κοντά ή και να ζωγραφίσουν τις γοητευτικές cigarreras που δούλευαν εδώ. Η Ισπανία «υιοθέτησε» τον καπνό σχεδόν αμέσως μετά την πρώτη άφιξη στην αμερικανική ήπειρο το 1492, η δε πόλη της Σεβίλλης, έδρα του οργανισμού εμπορίου, είχε το μονοπώλιο, με τις πρώτες βιοτεχνίες επεξεργασίας καπνού στην Ευρώπη, στην αρχή διάσπαρτες μέσα στην πόλη και στη συνέχεια –για λόγους ελέγχου της παραγωγής αλλά και υγιεινής- συγκεντρωμένες σ’ ένα σημείο και από το 18ο αιώνα στο συγκεκριμένο κτίριο. Το 1758 που το εργοστάσιο άρχισε τη λειτουργία του, απασχολούσε χίλιους άντρες, 200 άλογα και 170 «μύλους», συσκευές που κονιορτοποιούσαν τον καπνό και τον έκαναν κατάλληλο για εισπνοή-σνιφάρισμα (!) που ήταν και η συνήθεια της εποχής, παρέμεινε δε το μόνο που επεξεργαζόταν τον καπνό σ’ αυτή τη μορφή. Η εμφάνιση των πούρων και της γυναικείας εργασίας στην παραγωγή τους σε άλλες πόλεις, έφερε ύφεση στο εργοστάσιο, καθώς και η ποιότητα ήταν χαμηλότερη αλλά και οι μισθοί των ανδρών υψηλότεροι από εκείνους των γυναικών, άρα και τα προϊόντα καθόλου ανταγωνιστικά. Έτσι, από το 1813, αποκλειστικά γυναίκες απασχολούνταν στην παραγωγή, φτάνοντας τις 6.000 τη δεκαετία του 1880, όταν η εκμηχάνιση άρχισε να περιορίζει τον αριθμό τους. Δυναμικός κλάδος, οι cigarreras κατέβαιναν συχνά σε απεργίες, φασαριόζες κι αθυρόστομες, κακόφημες, ωστόσο, για τον καθωσπρέπει πληθυσμό που κατανάλωνε τα προϊόντα τους.

Στα ημερολόγιά τους, οι περιηγητές αναφέρονται με θαυμασμό σ’ αυτές τις γυναίκες –ελαφριά ντυμένες όταν δούλευαν- με τα μεγάλα φωτεινά μάτια, τα μαύρα μαλλιά που στόλιζαν με λουλούδια, ενώ έσπευδαν να καλύψουν τους ώμους και το μπούστο τους με πολύχρωμες εσάρπες όταν εμφανίζονταν επισκέπτες, μιλούν όμως και για το έντονο φτέρνισμα εξαιτίας της σκόνης καπνού,  που αιωρούνταν στο χώρο, της έλλειψης αέρα και του ιδρώτα από την πολυκοσμία. Ιδιαίτερα ανθυγιεινή εργασία, ίσως ήταν τελικά ασθένεια των ματιών η αιτία που τα έκανε να λάμπουν, ενώ πολλές από αυτές είχαν μαζί και τα μωρά τους την ώρα της δουλειάς, αποκαλύπτοντας έτσι τις ζοφερές συνθήκες της ζωής τους. Με όλη τη ρομαντική διάθεση και τον αισθησιασμό που αποπνέουν αυτές οι σελίδες των περιηγητών, αυτό που τελικά απεικονίζεται είναι κοινωνική και ηθική απαξίωση και η δύσκολη ζωή των cigarreras , όσο η βιομηχανία του καπνού άνθιζε και τα πούρα γέμιζαν τα πολυτελή σαλόνια… Βγαλμένη από τη φαντασία του Μεριμέ και έμπνευση για τον Μπιζέ στην ομώνυμη όπερα, η Κάρμεν δεν ήταν άλλο από θερμόαιμη θιγαρέρα, ποθητή αλλά και σχεδόν απωθητική με την ακαλλιέργητη συμπεριφορά της, σύμφωνα με την πραγματικότητα του επαγγέλματός της αλλά και της παραφιλολογίας που αναπτύχθηκε από τις αφηγήσεις των γοητευμένων ταξιδιωτών που βρήκαν εδώ τα χρώματα, τις φωνές, τα χοντροκομμένα αστεία, τον “εξωτισμό” των χαμηλών στρωμάτων της Ισπανίας…

Ο πρωινός περίπατος συνεχίζεται μέσα από τον μεγάλο φυσικό πνεύμονα της Σεβίλλης, το πάρκο Μαρία Λουίζα, Parque de María Luisa, αρχικά τμήμα του ανακτόρου San Telmo. Δώρο της πριγκήπισσας Luisa Fernanda στην πόλη της Σεβίλλης, το 1893, το πάρκο είναι ταυτόχρονα και βοτανικός κήπος με κατατοπιστικές πινακίδες για τα είδη φυτών που φιλοξενεί.

Ανεξάντλητο το πάρκο, οδηγεί μέσα από περιποιημένα μονοπάτια –κάποιοι έχουν αρχίσει τρέξιμο, κάποιοι τουρίστες είναι ήδη εδώ- στην απίστευτη Plaza de España, ένα εξαιρετικό δείγμα αρχιτεκτονικής που συνδυάζει αναγεννησιακά στοιχεία με το Αρτ Ντεκό της δεκαετίας του 1920 και τον νεομουδέχαρ ρυθμό. Ένα τεράστιο ημικύκλιο με κτήρια που αντιπροσωπεύουν τα τέσσερα αρχαία βασίλεια της Ισπανίας, το επιβλητικό συντριβάνι Vicente Traver στο κέντρο, σκάλες, γέφυρες και εσοχές διακοσμημένες με πλακάκια, στην κάθε μία να αναπαρίσταται μια διαφορετική επαρχία της Ισπανίας, με τις μεγάλες πόλεις, χάρτη και απεικόνιση μιας ιδιαίτερης στιγμής της ιστορίας τους δίνουν την συνολική εικόνα της πλατείας, ενώ σήμερα οι παλιές κατασκευές χρησιμοποιούνται κυρίως ως κυβερνητικά κτήρια και μουσεία.

Η ώρα περνά, έχει αρχίσει ψιλόβροχο, ενώ ένας μοναχικός κιθαρίστας δίνει ήχο στην εικόνα, τελευταίες φωτογραφίες από εδώ και επιταχύνοντας το βήμα, αυτή η τελευταία βόλτα θα περάσει από όμορφα κτίρια, το Θέατρο Λόπε δε Βέγκα, το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και το Αρχαιολογικό Μουσείο, όλα πρώην περίπτερα της έκθεσης του 1929, θα βγει στη λεωφόρο που κινείται παράλληλα με το ποτάμι ως την γέφυρα της Τριάνα ξανά.

Γιατί υπάρχει κάτι ακόμη να κάνει ο επισκέπτης, ακολουθώντας τον τρόπο των ντόπιων. Μια περιήγηση πρώτα στα χαρακτηριστικά στενά της συνοικίας:τούβλα και κεραμιδένιες στέγες, λεπτομέρειες με ώχρα και κεραμιδί γύρω από πόρτες και παράθυρα, μικροσκοπικές κόγχες με αγίους, γλάστρες και περίτεχνες σιδεριές στα μικρά μπαλκόνια, πλακόστρωτα, ένα κατάστημα με κιθάρες και τη φωτογραφία του Paco de Lucia, τιμημένου -παγκοσμίως- κιθαρίστα, η Παναγία των ναυτικών με άγκυρες και προπέλες στην πρόσοψή της, ένα ανοιχτό κατάστημα με ωραία κεραμικά φτιαγμένα από την συμπαθητική Yolanda.

Η αγορά είναι τώρα ανοιχτή, οι πάγκοι απλωμένοι, πολύχρωμοι, δελεαστικοί, όμως αυτό που οδηγεί τα βήματα είναι η μυρωδιά του καφέ στα μπαρ της αγοράς με πολλές εναλλακτικές για ένα καλό πρωινό, εγγυημένο σε φρεσκάδα!

Ένα τελευταίο bocadillo με jamon και μια στάση μπροστά σε μια τεράστια παεγιέρα (paella = τηγάνι στο ιδίωμα της Valencia) που σιγοβράζει: ο μάγειρας ασχολείται με δεκάδες άλλα μικροπιάτα και κάθε λίγο, επιστρέφει πάνω από το μαγικό σκεύος για να προσθέσει υλικά, λαχανικά, μικρά πράσινα φασόλια, κομμάτια ψαριού και/ή κοτόπουλου, όστρακα, ρύζι, σαφράν, το καθένα με τη σειρά και ανάλογα με το χρόνο βρασμού του.

Και είναι αυτή η στιγμή, λίγο πριν την αναχώρηση που έρχεται η σκέψη (ίσως και η υπόσχεση) ότι μπορεί να υπάρξει ένα άλλο ταξίδι σ’ αυτόν τον τόπο, με μια μεγάλη παρέα που θα μαζευτεί γύρω από ένα τραπέζι στη Mercado de Triana, για ν’ απολαύσει αυτό το ιδιαίτερο πιάτο, Μεσόγειος, μαζί με μπαχαρικά από τις παλιές αποικίες αλλά και το μαυριτανικό παρελθόν, συνταγές από πολυταξιδεμένους εμπόρους φερμένες…

Τελευταίες εικόνες:
-Ο Guadalquivir που διασχίζει την πόλη και ο Χρυσός Πύργος.

-Οι αμαξάδες που έχουν πάρει θέση για τις τουριστικές βόλτες.
-Οι ουρές στην είσοδο του Καθεδρικού, είναι Σάββατο και η κίνηση θα είναι αυξημένη στα αξιοθέατα.
-Ένας πλανόδιος που πουλάει πήλινα κωνικά λιβανιστήρια και λιβάνι κι έχει το πόστο του στη γωνία της Avenida de Constitucion με την Garcia de Vinuesa, απέναντι από τον Καθεδρικό.
-Ο άστεγος που κάθε μέρα βλέπαμε και που στολίζει με χρωματιστά πανάκια τα κάγκελα στο κτίριο πίσω του. Έχει παρέα του έναν μικρόσωμο σκύλο και μπροστά του ένα καπέλο με μια δηκτική ταμπέλα που γράφει «Para comprar un Ferrari», «Για ν’ αγοράσω μια Φερράρι»…
-Η όμορφη νεαρή κοπέλα που καραμελώνει ξηρούς καρπούς, θ’ αρέσουν στα παιδιά στο σχολείο.

-Τα καταστήματα με τα τουριστικά είδη που τακτοποιούν στις προσόψεις τους σουβενίρ, βεντάλιες και πλακάκια-μαγνήτες, καλημερίζοντας.
-Σ’ ένα από αυτά, οι κάλτσες με τα σχέδια από πλακάκια.
-Μια τελευταία ματιά στο patio του ξενοδοχείου. Το αντίο του εξυπηρετικού προσωπικού.
-Ο ήχος από τις βαλίτσες στο πλακόστρωτο. Το ίδιο το πλακόστρωτο.

-Ο ευγενικός ταξιτζής που μας πηγαίνει στο αεροδρόμιο –με σταθερή τιμή από την πόλη και χωρίς επιπλέον χρεώσεις για αποσκευές κλπ…- και μας μιλάει με αγάπη γι’ αυτήν: «εμείς εδώ δεν είχαμε ποτέ βιομηχανία, πώς θα ζούσαμε στη νέα εποχή; Ο τουρισμός είναι η βαριά βιομηχανία μας και θέλουμε να φροντίζουμε την πόλη μας για να έρχεστε και να φεύγετε ευχαριστημένοι!»

Πολύ ευχαριστημένες, αγαπητέ, πολύ ευχαριστημένες!

Hasta luego, Sevilla!